مقالات در هر شماره بر اساس اولویت تایید چاپ، منتشر می شوند.
قرآن
سید محمد علی ایازی
چکیده
صبر جمیل یکی از مفاهیم اخلاقی در فرهنگ و معارف قرآن است. این مفهوم بیانگر مرتبه و درجه‌ای از خویشتن‌داری است. این پرسش مطرح است که صبر جمیل چیست که او درخواست آن را دارد، مگر صبر جمیل اظهار استقامت و پایداری و تحمل سختی‌‌ها نیست، آن هم در سطح پیامبران. در پاسخ به سئوال و اشکال میان مفسران دو نظریه در برابر هم نشسته است: یک نظر می‌گوید ...
بیشتر
صبر جمیل یکی از مفاهیم اخلاقی در فرهنگ و معارف قرآن است. این مفهوم بیانگر مرتبه و درجه‌ای از خویشتن‌داری است. این پرسش مطرح است که صبر جمیل چیست که او درخواست آن را دارد، مگر صبر جمیل اظهار استقامت و پایداری و تحمل سختی‌‌ها نیست، آن هم در سطح پیامبران. در پاسخ به سئوال و اشکال میان مفسران دو نظریه در برابر هم نشسته است: یک نظر می‌گوید کار او برخلاف صبر جمیل نبود و نظر دیگر می‌گوید: باید بپذیریم که حضرت یعقوب در فراق فرزند گم‌شده‌اش، با مظاهری از ناشکیبایی همراه بوده است که با صبر جمیل همخوانی نشان نمی‌دهد. الگوی «صبر جمیل» را در قرآن باید در چگونگی بردباری پیامبرانی چون ابراهیم، ایوب و پیامبر خاتم جستجو کرد. ازاین‌رو گزارش صبر ایشان در قرآن به‌منزلۀ تأیید این شیوه از صبوری و ارائۀ الگوی تمام‌نمای صبر جمیل نیست؛ چراکه در بیان صریح قرآن، مؤمنان در شیوۀ صبر به رفتار پیامبران صاحب ارادۀ محکم (اولو العزم) دعوت شده‌اند که صبر حضرت یعقوب ع در مورد یادشده را نمیتوان منطبق با آن ارزیابی کرد. این نوشته پس از تبیینی از معنای صبر در لغت و اقوال مفسران و روایات و نظر و ادله این دو قول را با تفسیری از آیات سوره یوسف و بیان نکات لطیف شرح میدهد و به داوری و نقد نظربه دوم می‌پردازد و آنچه که میتوان از این داستان الگو گرفت را بیان میکند.
جمیله انصار پور؛ سید علی اکبر ربیع نتاج
چکیده
با توجه به اینکه قرآن به لسان عربی مبین نازل شده و ترجمه، تنها راه انتقال مفاهیم آیات این کتاب ارزشمند، می باشد. افرادی متخصص در این زمینه، به عنوان مترجم و مفسر آیات قرآنی را از زبان عربی به زبانهای دیگری از جمله زبان فارسی انتقال داده اند و مراجعه به کتب لغت را برای مراجعین تسهیل کرده اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، به این مسئله ...
بیشتر
با توجه به اینکه قرآن به لسان عربی مبین نازل شده و ترجمه، تنها راه انتقال مفاهیم آیات این کتاب ارزشمند، می باشد. افرادی متخصص در این زمینه، به عنوان مترجم و مفسر آیات قرآنی را از زبان عربی به زبانهای دیگری از جمله زبان فارسی انتقال داده اند و مراجعه به کتب لغت را برای مراجعین تسهیل کرده اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، به این مسئله می پردازد که ترجمه های فارسی معاصر قرآن کریم چگونه حسن تعبیرهای قرآن در واژه " رفث " را به زبان مقصد انتقال داده اند. قبل از پرداختن به این مسئله ضروری است که واژه " رفث " در قرآن، اعراب القرآن، کتب لغت و تفاسیر بررسی و تحلیل شود؛ سپس در ذیل آیات مورد بحث، ترجمه های فارسی معاصر قرار گیرد و مقایسه شود و در آخر ترجمه مناسب از واژه مذکور با توجه به ساختار آن انتخاب شود. رهاورد پژوهش چنین است که تعداد انگشت شمار مترجمین از الفاظ عربی (معرّب) و طویل (اطناب)جهت ترجمه این واژه استفاده کرده اند. و واژه مترادف عربی را وارد زبان ترجمه خود نموده اند.
فائزه عظیم زاده اردبیلی
چکیده
در این مقاله براساس آیات قرآن و روایات مربوط به ولی فقیه در مورد حوزه قضایی رهبر معظم انقلاب است. این موضوع به این دلیل مهم است که نظریه مقام معظم رهبری یکی از مهمترین دستاوردهای اندیشه سیاسی رانده شده از مکتب شیعه است که از آیات و روایات نشأت گرفته است. نظریه ولی فقیه سابقه طولانی در بین حقوقدانان دارد و در بین کسی از فقها، نظریه ولی ...
بیشتر
در این مقاله براساس آیات قرآن و روایات مربوط به ولی فقیه در مورد حوزه قضایی رهبر معظم انقلاب است. این موضوع به این دلیل مهم است که نظریه مقام معظم رهبری یکی از مهمترین دستاوردهای اندیشه سیاسی رانده شده از مکتب شیعه است که از آیات و روایات نشأت گرفته است. نظریه ولی فقیه سابقه طولانی در بین حقوقدانان دارد و در بین کسی از فقها، نظریه ولی فقیه رد نشده است، اما صلاحیت ولی فقیه در غیبت مورد بحث قرار گرفته و سؤالات و شبهاتی را ایجاد کرده است. امروزه جمهوری اسلامی ایران بر اساس نظریه ولایت فقیه رهبری شده و با تثبیت اصل ولی فقیه در قانون اساسی و عینیت بخشیدن به جامعه، بحث در مورد صلاحیت آن از اهمیت ویژهای برخوردار گشته است. از این رو تحلیل صلاحیت ولی فقیه نیز موضوعی است که با استفاده از آیات و روایات قابل بررسی است. در این مقاله با تبیین دیدگاه قرآن و مبانی مربوط به مقام معظم رهبری، موضوع بررسی می‌شود.
محمدعلی ایازی
چکیده
آیه 59 سوره احزاب به دلیل ویژگی بیان تشریعی، نقش کلیدی در استنباط حکم حجاب را دارد. در رابطه با این آیه شریف، این سوالات مطرح است که آیا آیه مذکور محدوده و قلمرو حجاب را مشخص کرده؟ و یا حکمتِ حکم و یا تعلیل آن را بیان کرده؟ آیا مفاد انحصاری دارد؟ آیا چیزی به عنوان عفت عمومی در فلسفه و علت حکم پیش بینی شده؟ و آیا کلمه «یُعرفن» برای ...
بیشتر
آیه 59 سوره احزاب به دلیل ویژگی بیان تشریعی، نقش کلیدی در استنباط حکم حجاب را دارد. در رابطه با این آیه شریف، این سوالات مطرح است که آیا آیه مذکور محدوده و قلمرو حجاب را مشخص کرده؟ و یا حکمتِ حکم و یا تعلیل آن را بیان کرده؟ آیا مفاد انحصاری دارد؟ آیا چیزی به عنوان عفت عمومی در فلسفه و علت حکم پیش بینی شده؟ و آیا کلمه «یُعرفن» برای تعیین مرز میان زنان آزاده و برده بوده؟ و یا مسئله عفت شخصی زن مسلمان و در محور حق انتخاب شخص مؤمن و برای رعایت شخصیت و کرامت زن مسلمان است؟. این مقاله، با روش تحلیل استنادی و وارسی دقیق منابع فریقین، چگونگی حجاب زنان را بررسی کرده و به این نتایج رسیده که عنوان رعایت عفت عمومی در اقوال مفسران و فقیهان نیامده و از آنجا که در جامعه مدینه آن روزگار که اهل کتاب، کنیزان و افراد غیرمقید هم بوده اند، به معنای همان توجه به حفظ حریم در قالب شناسایی و امنیت زنانِ ملتزم است و الزام به حجاب مطرح نیست.
محمد مهدی اله وردیها
چکیده
فهم و برداشت نادرست یا عدم احاطه خاورشناسان بر مفهوم و معنای نسخ و اینکه آن را به منزله اصلاح اشتباه گرفته اند و یا نوعی ویراست و غلط گیری پنداشته اند آنان را به این نتیجه غلط رسانده است که قران مورد تحریف واقع شده است .یعنی در مدت بیست وسه سالی که به تدریج بر پیامبر وحی نازل شد ه است با نزول ایات ناسخ ،فرایند اصلاح وویراست آیات قران توسط ...
بیشتر
فهم و برداشت نادرست یا عدم احاطه خاورشناسان بر مفهوم و معنای نسخ و اینکه آن را به منزله اصلاح اشتباه گرفته اند و یا نوعی ویراست و غلط گیری پنداشته اند آنان را به این نتیجه غلط رسانده است که قران مورد تحریف واقع شده است .یعنی در مدت بیست وسه سالی که به تدریج بر پیامبر وحی نازل شد ه است با نزول ایات ناسخ ،فرایند اصلاح وویراست آیات قران توسط پیامبر تحت عنوان نسخ صورت می پذیرفته است که لازمه اش تحریف قران است ودر این میان ، پدیرش نسخ تلاوت از سوی برخی از اهل سنت ، مستند این برداشت خاورشناسان ، شده است. در این تحقیق که با رویکرد توصیفی- تحلیلی نگاشته شده ، ضمن مرور نظرات خاورشناسانی مانند بلاشر و دیگران پیرامون نسخ، به بیان دیدگاه مفسران شیعه و اهل سنت پرداخته شده و اثبات شده که بر خلاف برداشت خاورشناسان، نسخ به معنای اصلاح یا تغییر حکم ونوعی ویراست نیست ،بلکه همان گونه که بزرگان و دانشمندان شیعه گفته اند به معنای پایان زمان حکم و مصلحت است و صرفا در چند آیه معدود مصداق دارد. علاوه بر آن از نظر علمای شیعه و محققان اهل سنت، نسخ تلاوت صحیح نیست و در قرآن واقع نشده است زیرا مستلزم تحریف قران است.
محمدرضا عسکری؛ علیرضا دل افکار
چکیده
سید مرتضی جزایری در زمینه‌ی تأویل بعضی از واژه‌های قرآن، با استناد به دیدگاه فراعرفی زبان قرآن، دارای نظریات خاص و شاذ در تفسیر واژه‌های قران کریم می-باشد. وی ازجمله دانشمندانی است که قائل به تأویل قرآن است و جهت‌گیری وی در تأویل واژه‌های قرآن، بر مبنای انسان‌شناختی می‌باشد. آراء تفسیری وی بر محور انسان‌شناختی قرار داشته و معارف ...
بیشتر
سید مرتضی جزایری در زمینه‌ی تأویل بعضی از واژه‌های قرآن، با استناد به دیدگاه فراعرفی زبان قرآن، دارای نظریات خاص و شاذ در تفسیر واژه‌های قران کریم می-باشد. وی ازجمله دانشمندانی است که قائل به تأویل قرآن است و جهت‌گیری وی در تأویل واژه‌های قرآن، بر مبنای انسان‌شناختی می‌باشد. آراء تفسیری وی بر محور انسان‌شناختی قرار داشته و معارف الهی و قرآن کریم را صرفا برای تربیت انسان میداند و اذعان می‌دارد قرآن کتابی دارای محتوای فرهنگی و تربیتی است که بدین وسیله تعالی و تکامل انسان را تأمین مینماید. به همین دلیل رویکرد تفسیری وی استوار بر تبیین جهات و تأثیرات فرهنگی و تربیتی انسان می‌باشد و همین سبب گردیده است که با رویکرد تأویلی، نظرات شاذ و قابل تأملی ارائه نموده و در نتیجه قابلیت بررسی و نقد آراء وی توسط پژوهشگران قرآن لازم آید. در این پژوهش، نخست به مبانی تأویلی و مصداقهای آن اشاره گردیده و سپس به نقد آنها پرداخته می‌شود.
محمد حسین برومند؛ امیر جودوی؛ علی دریس
چکیده
در شأن نزول آیه8 سوره انسان آمده است که اهل‌بیت(ع) به مدت سه روز متوالی طعام خود را در حالی بخشیدند که خود روزه و محتاج آن طعام بودند. ظاهراً نحوه انفاق در اینجا افراطی است و اعتدال در آن رعایت نشده؛ لذا میان کیفیت اطعام توسط معصومین(ع) و آیه«وَ لا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلى عُنُقِکَ وَ لا تَبْسُطْها کُلَّ الْبَسْطِ...»(اسراء/29) ...
بیشتر
در شأن نزول آیه8 سوره انسان آمده است که اهل‌بیت(ع) به مدت سه روز متوالی طعام خود را در حالی بخشیدند که خود روزه و محتاج آن طعام بودند. ظاهراً نحوه انفاق در اینجا افراطی است و اعتدال در آن رعایت نشده؛ لذا میان کیفیت اطعام توسط معصومین(ع) و آیه«وَ لا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلى عُنُقِکَ وَ لا تَبْسُطْها کُلَّ الْبَسْطِ...»(اسراء/29) تعارض وجود دارد. بررسی این شبهه در جهت صیانت از حریم عصمت ابرار ضرورت دارد؛ لذا این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی از دو منظر به تحلیل تعارض مذکور پرداخته: 1-تفاوت سیاق در دو آیه 2-تفاوت در ظرفیت وجودی انسانها و نسبیت مفاهیم. در انتها این نتیجه بیان شده که سیاق کلام در سوره انسان مدح و تمجید است و نمیتواند با آیه29 اسراء که در آن اعتدال در انفاق توصیه شده مغایر باشد، همچنین بر مبنای آیه«لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا»(بقره/286) و تفاوت ظرفیت وجودی انسانها، محدوده اعتدال در انفاق نزد هر انسانی متفاوت است. بنابرین در شیوه اطعام توسط ابرار اعتدال رعایت شده، لکن اعتدالی در سطح عالی خود.
مرتضی براتی
چکیده
شک، هر چند که عموما ضد دینی تلقی می‌شود، ولی درواقع شک از ایمان راستین دینی جدایی‌ناپذیر است. به شک میتوان دو گونه نگریست: یکی مؤمنانه و دیگری ملحدانه. بررسی معرفتشناسانه و روانشناسانه شک مؤمنانه، نمایانگر این است که شک دینی عنصر ضروری ایمان است. ایمان راستین دینی حکمت بیقراری و قرار است. شک پویایی ایمان است. در این مقاله، ...
بیشتر
شک، هر چند که عموما ضد دینی تلقی می‌شود، ولی درواقع شک از ایمان راستین دینی جدایی‌ناپذیر است. به شک میتوان دو گونه نگریست: یکی مؤمنانه و دیگری ملحدانه. بررسی معرفتشناسانه و روانشناسانه شک مؤمنانه، نمایانگر این است که شک دینی عنصر ضروری ایمان است. ایمان راستین دینی حکمت بیقراری و قرار است. شک پویایی ایمان است. در این مقاله، با روش کتابخانهای به این مبحث پرداخته شده و روشن شده که ایمان با شک مؤمنانه بسط و گسترش مییابد. شکورزی نه توهینآمیز است و نه خطاآمیز و نه گناه محسوب می‌شود. بلکه مؤلفه ایمان دینی است.
محمد حسین برومند؛ امیر جودوی؛ سامیه شهبازی
چکیده
مفسران در تفسیر آیه «قَالَ رَبِّ أَرِنِی أَنظُرْ إِلَیْکَ قَالَ لَن تَرَانِی» (اعراف/143) درباره اعتقاد حضرت موسی(ع) در لحظه بیان این کلام، به امکان یا عدم امکان رؤیت خداوند اختلاف کرده و به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته ی اول معتقدند این آیه نشان میدهد حضرت موسی(ع) در این کلام خود، رؤیت خداوند را ممکن می‌دانسته و علت درخواست را ...
بیشتر
مفسران در تفسیر آیه «قَالَ رَبِّ أَرِنِی أَنظُرْ إِلَیْکَ قَالَ لَن تَرَانِی» (اعراف/143) درباره اعتقاد حضرت موسی(ع) در لحظه بیان این کلام، به امکان یا عدم امکان رؤیت خداوند اختلاف کرده و به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته ی اول معتقدند این آیه نشان میدهد حضرت موسی(ع) در این کلام خود، رؤیت خداوند را ممکن می‌دانسته و علت درخواست را این موارد می‌دانند: برای یقین قلبی، شک در اثر وسوسه شیطان، منافات نداشتن با مقام نبوت به دلیل توبه، درخواست امکان رؤیت از خدا و نهایتاً نداشتن درجه ومقام رؤیت. دسته دوم از مفسران با اعتقاد به اینکه حضرت موسی(ع) رؤیت خدا را غیر ممکن می‌دانسته است دلایل درخواست رؤیت را اینگونه مطرح می‌کنند: طلب رؤیت از اشتیاق زیاد، این درخواست برای قوم بنی اسرائیل بوده است، مربوط بودن درخواست به دیدن آیات الهی و نه رؤیت خداوند، مقصود در این آیه دیدار قلبی و علم ضروری بوده است و بالاخره اینکه حضرت از خداوند خواسته که با آیات قیامت خود را نشان دهد. این پژوهش با بررسی آراء و دلایل مفسران وبا تکیه بر ارتباط میان آیات و واژگان این آیه نشان خواهد داد درخواست رؤیت خداوند از طرف حضرت موسی(ع) با علم به عدم امکان آن، و تنها از سر شوق حاصل از شنیدن کلام پروردگار و برای انس بیشتر مطرح شده است.
محمد شتا بدرا
چکیده
یکی از مبانی مهم در بررسی متون دینی و به ویژه تفسیر متون مقدس، توجه به این بحث تاریخی است، که آیا متن مقدس درگذر تاریخ دچار تحریف شده است؟ به بیان دیگر، این متون تا چه اندازه از اعتبار برخوردار هستند؟ مفسران شیعی و اهل سنت در عنایت به این نکته اساسی در تفاسیر خود، بحث سلامت قرآن از تحریف را مطرح کرده اند، که در نقطه مقابل نگاه محققان ...
بیشتر
یکی از مبانی مهم در بررسی متون دینی و به ویژه تفسیر متون مقدس، توجه به این بحث تاریخی است، که آیا متن مقدس درگذر تاریخ دچار تحریف شده است؟ به بیان دیگر، این متون تا چه اندازه از اعتبار برخوردار هستند؟ مفسران شیعی و اهل سنت در عنایت به این نکته اساسی در تفاسیر خود، بحث سلامت قرآن از تحریف را مطرح کرده اند، که در نقطه مقابل نگاه محققان غربی به مسئله تحریف در عهدین است. در این پژوهش که به ابتنای روش کیفی و با رویکرد تحلیل محتوا بررسی شد، با توجه به بررسی محتوایی مسئله تحریف و ابعاد و انواع آن، به بررسی دلایل تحریف پذیری یا تحریف ناپذیری قرآن کریم و عهدین پرداخته است، و این نتیجه حاصل شد که تحریف در قرآن تنها از حیث معنوی امکانپذیر است؛ اما تحریف در عهدین بحثی متمایز است؛ چرا که اساسـاً بـا توجه به بشری بودن و بهاصطلاح دستساز بودن عهدین و مفقود شدن تورات و انجیل الهی، بهجای تحریف در عهدین فعلی باید قائل به جعل شد.
حمیدرضا فاضلی
چکیده
یکی از گونه های قرآن شناسی ده های اخیر در میان مستشرقان و مسلمانان، پژوهش های نوین در شناخت ساحت های جدید نظم قرآن کریم است . در این میان پژوهش های مبتنی بر نظم متقارن یا همان نظم معکوس توانسته است جایگاه خوبی را در این میان به خود اختصاص دهد . مقاله حاضر با در پیش گرفتن روش توصیفی ـ تحلیلی، به بررسی انسجام سوره مبارکه یوسف می پردازد . ...
بیشتر
یکی از گونه های قرآن شناسی ده های اخیر در میان مستشرقان و مسلمانان، پژوهش های نوین در شناخت ساحت های جدید نظم قرآن کریم است . در این میان پژوهش های مبتنی بر نظم متقارن یا همان نظم معکوس توانسته است جایگاه خوبی را در این میان به خود اختصاص دهد . مقاله حاضر با در پیش گرفتن روش توصیفی ـ تحلیلی، به بررسی انسجام سوره مبارکه یوسف می پردازد . این مقاله، نخست به معرفی مفهوم نظریه نظم متقارن پرداخته و پس از آن به تحلیل بلاغی سوره یوسف می پردازد . سوره یوسف به شانزده بخش تقسیم می شود و به صورت معکوس میان بخش های سوره ارتباط برقرار شده و یک مدل کلی و فراگیر را از ارتباط بخش های سوره با یکدیگر ارائه می کند . از نتایج این پژوهش اثبات ساختار منظم سوره مبارکه یوسف در قالب نظریه نظم متقارن می باشد.
قرآن
عباس اقبالی
چکیده
نشانههای کلامی یا سویه‌هایی که عهده دار بیان مفهوم هستند؛ به‌ویژه کلماتی که مترادفند و به ظاهر بر مفهومی متشابه دلالت دارند، از موضوعات مورد توجه متن پژوهان آیات قرآنی است، در این باره بررسی واژگانی از شبکه معنایی علم، فقه، نبأ، تنبه، أنس، ذوق، بصیرت، درایت که در معنای دانش و آگاهی به کار رفته اند پژوهشی معناشناسانه می‌طلبد. در ...
بیشتر
نشانههای کلامی یا سویه‌هایی که عهده دار بیان مفهوم هستند؛ به‌ویژه کلماتی که مترادفند و به ظاهر بر مفهومی متشابه دلالت دارند، از موضوعات مورد توجه متن پژوهان آیات قرآنی است، در این باره بررسی واژگانی از شبکه معنایی علم، فقه، نبأ، تنبه، أنس، ذوق، بصیرت، درایت که در معنای دانش و آگاهی به کار رفته اند پژوهشی معناشناسانه می‌طلبد. در این نوشتار از رهگذر توصیف و تحلیل واژگان شبکه معنایی «علم» ، «نبأ» «أنس» و «أدری» محور بحث قرار گرفته و با پژوهشی تطبیقی و مقایسه موارد کاربست این واژهها که معنای آگاهی را میرسانند، ظرافت کاربرد این کلمات و زمینههای کاربست آنها بیان شده است . از جمله دستاورد این پژوهش آن است که در کلمات به ظاهر مترادف، سویه کلامی انباء مانند أنبأ، نَبِّأ، نبیّ در اخبار از امور غیبی و شایان توجه به کار رفته است و کاربست کلمات مشتق از «درایت» از قبیل» أدری، تدری، در مواردی است که به امور معنوی و حقایقی اشاره دارد که با نگاهی اجمالی یا توجهی سطحی به واقعیت آن پی برده نمی شود. از این رو توصیف یا آگاهی از حقایقی مانند «حاقّة»، «عقبة» و «لیلة القدر» با تعبیر «أدریک» بیان شده‌اند.و مخاطب را به درنگ و تدبر فرا میخوانند.
احد فرامرز قراملکی؛ فهیمه ساجدی مهر
چکیده
رازی را نمیتوان از مفسرانی دانست که اغلب از نص و معنای ظاهری آیات قرآنی فرا میگذرند و متمایل به تاویل هستند. او در خصوص آیات پنج گانه وسع که به محدود بودن تکالیف در حد وسع دلالت صریح دارند خود را ناگزیر از تاویل میبیند. موضع نادر وی عوامل و دلایلی دارد. وی پنج دلیل میآورد و آنها را حکم قطعی بر تحقق تکلیف فراتر از وسع میداند. ...
بیشتر
رازی را نمیتوان از مفسرانی دانست که اغلب از نص و معنای ظاهری آیات قرآنی فرا میگذرند و متمایل به تاویل هستند. او در خصوص آیات پنج گانه وسع که به محدود بودن تکالیف در حد وسع دلالت صریح دارند خود را ناگزیر از تاویل میبیند. موضع نادر وی عوامل و دلایلی دارد. وی پنج دلیل میآورد و آنها را حکم قطعی بر تحقق تکلیف فراتر از وسع میداند. بررسی عامل گرایش وی به تاویل در این آیات، مساله تحقیق حاضر است. فرضیه تحقیق مبنای کلامی رازی در تفسیر انتساب فعل انسان است. تفسیری که بر اساس آن هرگونه مبدء درونی فعل در انسان انکار می شود و تنها به حالتی نزد شخص به هنگام فعل«کسب» بسنده می‌شود. این مبنای معرفتی رازی خود دارای عوامل است. یکی از این عوامل تفسیر قدرت الهی است.
قرآن
بمانعلی دهقان منگابادی؛ محمد علی حیدری مزرعه آخوند
چکیده
وجود چند شان نزول ذیل آیات اولیه سوره عنکبوت و ایضا آیه 60 این سوره و صحبت از نفاق و هجرت در این سوره سبب شده تا بعضی از مفسرین قائل به نزول گسسته این سوره شوند. در حالیکه تعدد سبب نزول ها ذیل یک آیه باعث بی اعتمادی و بی اعتبار شدن آنها می گردد. دلایلی که در رد این شان نزول ها ارائه شده عبارتنداز: تعدد آنها در باره یک موضوع ثابت، وجود روایات ...
بیشتر
وجود چند شان نزول ذیل آیات اولیه سوره عنکبوت و ایضا آیه 60 این سوره و صحبت از نفاق و هجرت در این سوره سبب شده تا بعضی از مفسرین قائل به نزول گسسته این سوره شوند. در حالیکه تعدد سبب نزول ها ذیل یک آیه باعث بی اعتمادی و بی اعتبار شدن آنها می گردد. دلایلی که در رد این شان نزول ها ارائه شده عبارتنداز: تعدد آنها در باره یک موضوع ثابت، وجود روایات معارض، اضطراب در روایت های ذکر شده، حامل زیاده بودن بعضی از روایات نسبت به بعضی دیگر، عدم تفاهم شان نزول ها در تخصیص شان نزول ها به آیه ای خاص یا فردی مشخص، وجود شان نزول هایی مبنی بر مکی بودن آیات مستثنا شده، مخالفت با قرآن و دلایل نحوی مبنی بر ارتباط و انسجام آیات مستثنا با ماقبل و مابعد. در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی علل پیدایش آیات مستثنیات سوره عنکبوت مورد نقد قرار گرفته و دلایل قائلان به استثنا مخدوش شده است.
عباس اقبالی
چکیده
سوره تکاثر، از سوره‌های مکی است که به شیوه و سبک محتوایی بسیاری از سور دیگر مکی به نقد یک‌پاره فرهنگ جامعه عصر جاهلی می‌پردازد و مخاطبان را به مسئله معاد توجه میدهد. واکاوی نشانههای این سوره، به‌ویژه نشانه‌شناسی لایهای آن، گذشته از تبیین معنای نخست و ظاهری آیات، پیامهای نهفته در ورای کلمات و نشانههایش را معلوم می‌دارد. ...
بیشتر
سوره تکاثر، از سوره‌های مکی است که به شیوه و سبک محتوایی بسیاری از سور دیگر مکی به نقد یک‌پاره فرهنگ جامعه عصر جاهلی می‌پردازد و مخاطبان را به مسئله معاد توجه میدهد. واکاوی نشانههای این سوره، به‌ویژه نشانه‌شناسی لایهای آن، گذشته از تبیین معنای نخست و ظاهری آیات، پیامهای نهفته در ورای کلمات و نشانههایش را معلوم می‌دارد. ازاین‌رو، از رهگذر توصیف و تحلیل و به استناد منابع تفسیری و مراجع ادبی به واکاوی نشانههای این سوره برآمدهایم. این پژوهش نشان میدهد که در این سوره در محور افقی، گزینش واژه‌های «ألهیکم، زرتم» یک رفتار سنتی بیهوده در دوره جاهلی را یادآور می‌شود. همچنین زیارت قبور به قصد تفاخر و تکاثر (افزونطلبی) را رویکردی متعصبانه در قبیلهگرایی و نوعی تقدیس نابخردانه در فرهنگ جاهلی میداند. در محور عمودی، آغازگرهایی مانند «کلّا» (نشانه نفی پیوند محور) و «ثم» (ربط پیوند محور) سین و سوف تسویف، بر نکوهش و طرد آن رفتار بیهوده و لزوم توجه به دانشی است که در آیندهای نه چندان دور رخ خواهد داد.
محمد قاسمی شوب
چکیده
بخش قابل ملاحظه‌ای از آیات قرآن کریم ناظر به سنت-های اجتماعی است. سنت‌های اجتماعی به تدبیر و ساماندهی خدای متعال که دارای تداوم و تکرار است، اطلاق می‌شود و بیانگر قوانین و احکام حاکم بر پدیده‌ها و زندگی اجتماعی و روابط میان افراد و گروه‌ها است. از آنجایی که سنت‌های اجتماعی دایره وسیع و انواع گوناگونی دارند، روش کشف آنها نیز متفاوت ...
بیشتر
بخش قابل ملاحظه‌ای از آیات قرآن کریم ناظر به سنت-های اجتماعی است. سنت‌های اجتماعی به تدبیر و ساماندهی خدای متعال که دارای تداوم و تکرار است، اطلاق می‌شود و بیانگر قوانین و احکام حاکم بر پدیده‌ها و زندگی اجتماعی و روابط میان افراد و گروه‌ها است. از آنجایی که سنت‌های اجتماعی دایره وسیع و انواع گوناگونی دارند، روش کشف آنها نیز متفاوت است. این پژوهش با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی، سنت‌های اجتماعی را در قران کریم مورد بررسی و تحلیل قرار داد. یافته های پژوهش نشان داد سنتهایی نظیر هلاکت امتها به واسطه گناهان، سنت اختیار و انتخاب سرنوشت هر امت به دست خودشان، سنت ارسال رسل به دلیل اتمام حجت، سنت امهال و استدراج به دلیل تلاش در راستای نجات و یا برعکس افزوده شدن گناهان، سنت امتحان و ابتلا به دلیل سنجش خلوص و سنت عبرت آموزی به واسطه بیان سرنوشت اقوام پیشین، از مهمترین سنت‌های الهی بر اساس آیات قرآن کریم است.
قرآن
حیدر اسماعیل پور
چکیده
قصد این تحقیق و واکاوی، تبیین زمان بر مبنای دیدگاه برساخت گرایی حرکت جوهری است. این فعالیت با شیوه واسازی انجام شده است. واسازی،بازخوانی و تجزیه و تحلیل نمودن هر موضوعی از طریق مرکز زدایی از آن و دستیابی ابعادی از موضوع است که به طور معمول نادیده گرفته می شود. در مجموع، نظریه های زمان به دو دسته تقسیم می شوند: نظریه های تغییر ماهوی که ...
بیشتر
قصد این تحقیق و واکاوی، تبیین زمان بر مبنای دیدگاه برساخت گرایی حرکت جوهری است. این فعالیت با شیوه واسازی انجام شده است. واسازی،بازخوانی و تجزیه و تحلیل نمودن هر موضوعی از طریق مرکز زدایی از آن و دستیابی ابعادی از موضوع است که به طور معمول نادیده گرفته می شود. در مجموع، نظریه های زمان به دو دسته تقسیم می شوند: نظریه های تغییر ماهوی که تغییر را صرفاً مربوط به ظواهر و نام و لایه های رویین نظام هستی و تمامی پدیده های آن می دانند و نظریه هایی که زمان را برساخته حرکت جوهری وتغییر و تحول بنیادین پدیده ها در نظر می گیرند. با به چالش کشیدن مضامین مندرج در دیدگاه تغییر ماهیات، فضا برای به میدان آمدن دیدگاه بر ساخت گرایی حرکت جوهری هدفدار متعالی هموار گردید. بر اساس رویکرد برساخت گرایی حرکت جوهری هدفدار، تمام پدیده های هستی و خصوصاً انسان با توجه به نیاز و فقر وجودی سراپا در حال حرکت در مسیر خالق یگانه اند. مرکزیت یافتن رویکرد بر ساخت گرایی حرکت جوهری و بنیادین دلالتهایی برای تعلیم و تربیت دارد؛ بدین ترتیب که تعلیم و تربیت بیش از پیش ماهیتی دینی و بر طبق حرکت جوهری، جهان هستی بر اساس فقز ذاتی خود نیازمند محرک قیومی است که هر لحظه در حال آفرینش و ابداع باشد تا بتواند هویت لحظه ای و سیلانی جهان و انسان را شکل دهد و جهان حادث به حدوث ذاتی ( و نه حدوث یا قدیم زمانی) است.
نهله غروی نائینی
چکیده
رسول الله(ص) برای غزوه تبوک مسلمانان را آماده کردند. علی بن ابی طالب(ع) نیز برای رفتن آماده شد لکن پیامبر(ص) به ایشان فرمود که در مدینه بماند. منافقان بر علی(ع) تمسخر کرده و گفتند پیامبر(ص) دوست ندارد علی را ببرد. برخی گفتند علی را مانند زنها و بچه ها در مدینه گذاشته است. این عبارات سخره آمیز، امیرالمؤمنین را بر آن داشت که بدنبال ...
بیشتر
رسول الله(ص) برای غزوه تبوک مسلمانان را آماده کردند. علی بن ابی طالب(ع) نیز برای رفتن آماده شد لکن پیامبر(ص) به ایشان فرمود که در مدینه بماند. منافقان بر علی(ع) تمسخر کرده و گفتند پیامبر(ص) دوست ندارد علی را ببرد. برخی گفتند علی را مانند زنها و بچه ها در مدینه گذاشته است. این عبارات سخره آمیز، امیرالمؤمنین را بر آن داشت که بدنبال رسول خدا(ص) برود و از ماندن در مدینه ابراز ناراحتی کند. علی(ع) فرمود: آیا مرا در میان زنان و کودکان گذاشتهای؟ پیامبر(ص) فرمود: آیا نمی خواهی برای من همچون هارون برای موسی باشی؟. این مطلب را علمای شیعه و سنی نقل کرده اند، لکن برخی چون ابن تیمیه در تضعیف این حدیث همت گماشته و از طرق مختلف در رد یا تضعیف آن کوشیده اند. این مقاله با بهره از آیات قرآن کریم درباره حضرت هارون(ع) به روش توصیفی – تحلیلی، جایگاه امیرالمؤمنین(ع) را نسبت به پیامبر اکرم(ص) مشخص کرده است که عبارتند از: ایمان؛ برادری؛ مشارکت در امر تبلیغ؛ استخلاف و وزارت رسول الله(ص).
علی غضنفری؛ ملیحه خدابنده لو
چکیده
وجوب خمس که از آیه 41 سوره انفال فهمیده می‌شود، از فروع دین اسلام و مورد اتفاق همه‌ی مسلمانان، در بعضی وجوه همچون مفهوم و گستره واژه غنیمت میان علمای فریقین اختلاف نظر وجود دارد. علمای شیعه با استناد به مطلق بودن واژه غنیمت و کلمات تأکیدی و کلمه «من شیء» در آیه و روایات معصومین (علیهم السلام) به هر بهره‌ای که انسان بدست آورد غنیمت ...
بیشتر
وجوب خمس که از آیه 41 سوره انفال فهمیده می‌شود، از فروع دین اسلام و مورد اتفاق همه‌ی مسلمانان، در بعضی وجوه همچون مفهوم و گستره واژه غنیمت میان علمای فریقین اختلاف نظر وجود دارد. علمای شیعه با استناد به مطلق بودن واژه غنیمت و کلمات تأکیدی و کلمه «من شیء» در آیه و روایات معصومین (علیهم السلام) به هر بهره‌ای که انسان بدست آورد غنیمت میگویند. علمای اهلسنت نیز از آن جا که در معنی اصلی آن قیدی وجود ندارد و با استناد به کلمه «من شیء» و روایات پیامبر(صلی الله علیه و آله)، واژه غنیمت را در هر چیزی که انسان بدست میآورد، معنا کردهاند ولی به خاطر دلایل عرفی آن را مقید به غنائم جنگی می‌دانند چراکه روایات پیامبر(صلی الله علیه وآله) که تنها تقسیم غنائم را بیان کرده، هرگز بیانگر انحصار خمس در غنیمت جنگی نیست و تفسیر غنائم به غنائم جنگی از سوی تابعین، بیشتر نتیجه اجتهاد آنهاست.این مقاله در تلاش است با بهرهگیری از روش کتابخانهای و تحلیلی ـ توصیفی به بررسی واژه غنیمت از منظر علمای شیعه و اهل سنت پرداخته تا دلایل اختلاف نظر علما آشکار گردد.
فهیمه کلباسی
چکیده
مسلمانان در اصول عقاید اسلامی، وحدت نظر دارند، ولی در میان ایشان اختلاف های گسترده ای در عقاید فرعی پدید آمده است که از جمله آنها اختلاف ها در عصمت پیامبران و از جمله اختلاف نظر در عصمت رسول اعظم اسلام از گناه و گستره آن است. گروهی به عدم عصمت انبیا و پیامبر گرامی اسلام باور دارند و برای این باور به آیاتی از قرآن کریم استدلال ...
بیشتر
مسلمانان در اصول عقاید اسلامی، وحدت نظر دارند، ولی در میان ایشان اختلاف های گسترده ای در عقاید فرعی پدید آمده است که از جمله آنها اختلاف ها در عصمت پیامبران و از جمله اختلاف نظر در عصمت رسول اعظم اسلام از گناه و گستره آن است. گروهی به عدم عصمت انبیا و پیامبر گرامی اسلام باور دارند و برای این باور به آیاتی از قرآن کریم استدلال می کنند، زیرا اگرچه عصمت پیامبر از گناه، باید با دلایل عقلی ثابت شود، نه با سخنانی که آورنده آن از سوی خدای متعال، خود اوست، ولی در صورت اثبات وجود آیاتی که دال بر عدم عصمت باشد، چنین عصمتی زیر سؤال می رود و می توان وجود آن را با استدلال به این آیات رد کرد. در این مقاله با روش استنادی - تحلیلی نظرهای مختلف، درباره عصمت پیامبر اعظم از گناه و دلایل باورمندان به آنها، همچنین آیاتی که ادعا شده، از آنها عدم عصمت پیامبر اسلام از گناه برداشت می شود، ذکر شده و با بررسی تفاسیر ارائه شده از آنان، ثابت می شود که این آیات، نه تنها بیانگر ادعای مذکور نیستند، بلکه نشان دهنده عصمت پیامبر اکرم از گناه، در بالاترین سطح هستند.
تفسیر
حسین رهنمائی؛ یحیی کبیر
چکیده
از جمله مباحث بسیار مهم در حوزه علوم قرآنی مسئله آیات متشابه ومحکم، چگونگی فهم وتأویل آنها و نیر اینکه علم تأویل در اختیار چه کسی وبا چه شرایطی است می‌باشد. در مورد این که اصولا چرا در قران این گونه آیات وجود دارد دلایل متفاوتی ارائه شده است همچنین روشهای متفاوتی از سوی مفسران قران برای فهم این گونه آیات ارائه شده است. ملاصدرا به عنوان ...
بیشتر
از جمله مباحث بسیار مهم در حوزه علوم قرآنی مسئله آیات متشابه ومحکم، چگونگی فهم وتأویل آنها و نیر اینکه علم تأویل در اختیار چه کسی وبا چه شرایطی است می‌باشد. در مورد این که اصولا چرا در قران این گونه آیات وجود دارد دلایل متفاوتی ارائه شده است همچنین روشهای متفاوتی از سوی مفسران قران برای فهم این گونه آیات ارائه شده است. ملاصدرا به عنوان یک حکیم و مفسر عالی مقام که زیر بنای رفیع فلسفه خود را قران میداند علاوه بر دسته بندی ونقد رویکرد قران پژوهان در این خصوص، روشی ویژه در برخورد با این آیات ارائه میکندکه بی شباهت به راه روش عرفا نیست. وی معتقد است خداوند هیچ شیء در عالم ماده خلق نکرده است مگر آنکه قبل از آن در عالم معنی نظیری از آن را آفریده است وهیچ چیزی در عالم معنا آفریده نشده است مگر اینکه درعالم بالاتر نظیری دارد. آیات متشابه قران مربوط به اموری است که ریشه درعالم معنا دارد وتأویل آن با ایجاد ارتباط بین الفاظ آیه ومثالهای عالم معنا شکل خواهد یافت. ملاصدرا رسوخ به معانی باطنی وتأویل آیات را محتاج مقدمات علمی و روحی خاصی میداند که در سایه سلوک علمی وتزکیه باطن حاصل میگردد.
مهدی ایزدی؛ طاهره چینی فروشان؛ امین عباس پور
چکیده
پیوستگی و ارتباط عبارات قرآنی از دیرباز مورد توجه عالمان قرار داشته است. این موضوع بیشتر در میان چند آیه و یا سوره مطرح بوده و کمتر به یک آیه به صورت واحد توجه شده است. در بسیاری از آیات، پس از برشمرده شدن افعال الهی، این افعال با اسماء ذات یا اسماء فعل پروردگار که غالبا در انتهای آیه یا آیات در یک سیاق هستند، تبیین و تعلیل شده‌اند و با ...
بیشتر
پیوستگی و ارتباط عبارات قرآنی از دیرباز مورد توجه عالمان قرار داشته است. این موضوع بیشتر در میان چند آیه و یا سوره مطرح بوده و کمتر به یک آیه به صورت واحد توجه شده است. در بسیاری از آیات، پس از برشمرده شدن افعال الهی، این افعال با اسماء ذات یا اسماء فعل پروردگار که غالبا در انتهای آیه یا آیات در یک سیاق هستند، تبیین و تعلیل شده‌اند و با اوصافی نظیر علیم، حکیم، خبیر، ملک و عزیز بودن پروردگار قرین گشتهاند. در این مقاله با بهره گیری از منابع تفسیری، تعلیل افعال به اسماء و صفات در آیات قرآن بررسی شده است. این آیات در یک دستهبندی کلی، به دو قسم تعلیل به صفات ذات و تعلیل به صفات فعل تقسیم‌بندی می‌شود. با تحلیل نمونههای متعدد، روشن شد که تعلیل موجود در آیات پس از ذکر افعال الهی، تبیینی بر آن فعل است؛ که هم مبیّن مفهوم و معنای افعال و هم نشان دهنده مرتبط بودن اسماء و صفات الهی به عنوان فواصل آیه با مفاد آیه یا آیات است.
قرآن
محمد رحیم عیوضی؛ حسن سعیدی
چکیده
بشریت برای رسیدن به آرامش به انواع اوراد و اذکار در مناسکها،آئینها، ،عرفانهای نوظهور و غیره ایمان آورده وکاملا به آن وفادار مانده اند. نتیجه ایمان به چنین اذکاری نه تنها آرامشی شکل نمی گیرد بلکه بعضی از این اذکار سبب رنج و درد و اضطراب بیشتر می شود.سرگردانی و حیرت بشریت کنونی بخاطر نداشتن راهکار درست می باشد در این مقاله ایمان آوردن ...
بیشتر
بشریت برای رسیدن به آرامش به انواع اوراد و اذکار در مناسکها،آئینها، ،عرفانهای نوظهور و غیره ایمان آورده وکاملا به آن وفادار مانده اند. نتیجه ایمان به چنین اذکاری نه تنها آرامشی شکل نمی گیرد بلکه بعضی از این اذکار سبب رنج و درد و اضطراب بیشتر می شود.سرگردانی و حیرت بشریت کنونی بخاطر نداشتن راهکار درست می باشد در این مقاله ایمان آوردن به آموزه های قرانی سبب آرامش همیشگی وپایدار خواهد شد یافته های تحقیق نشان می دهد از منظر آموزه های قرانی ،آنچه را که آرامش را پایدارتر و ماندنی تر می کند علاوه بر ایمان داشتن به آموزه های قران ،عمل کردن به آرایه های روانشناسی چون احسان به خلق ، محبت به مردم و همدلی و مهربانی با مردم می باشد قران کریم در آیات متعددی سرور و شادی ناشی از نیکی و احترام و محبت به دیگران را موجب آرامش و اطمینان همیشگی بیان می کند و این نسخه تجویزی برای همه بشریت می باشد راه نجات از سرگردانی وحیرت و اضطراب علاوه برایمان داشتن به آموزه های قرانی، انجام اعمال صالحه ای چون احسان به خلق می باشد. روش تحقبق در این پژوهش به صورت کیفی است و مطالعات براساس تحقیق کتابخانه ای و استفاده از آیات قران می باشد
عبدالهادی فقهی زاده؛ سید جعفر صادقی
چکیده
عبدالله بن عباس یکی از مشهورترین صحابیان مفسر است که او را رئیس مکتب تفسیری مکه می‌دانند. جایگاه برجسته این مفسر به سبب کثرت روایات تفسیری نقل شده از اوست. آثار متعددی در حوزه تفسیر قرآن به او منتسب شده که در این میان برخی آثار به دلیل احتمال تألیف به دست خود وی یا نقل مستقیم از او و یا اهمیت محتوا، شهرت بیشتری دارند. یکی از آثار تفسیری ...
بیشتر
عبدالله بن عباس یکی از مشهورترین صحابیان مفسر است که او را رئیس مکتب تفسیری مکه می‌دانند. جایگاه برجسته این مفسر به سبب کثرت روایات تفسیری نقل شده از اوست. آثار متعددی در حوزه تفسیر قرآن به او منتسب شده که در این میان برخی آثار به دلیل احتمال تألیف به دست خود وی یا نقل مستقیم از او و یا اهمیت محتوا، شهرت بیشتری دارند. یکی از آثار تفسیری مشهور منسوب به ابن عباس «تنویر المقباس» نام دارد. ارزیابی این اثر نشان می دهد که از لحاظ محتوایی به دلایلی چون اشکال در عدد کلمات و حروف برخی سور، وجود الفاظی دال بر نقل از دیگر صحابیان و تابعان، وجود اصطلاحات متأخر و وجود شواهد فرقه ای و کلامی متأخر نمی توان اصالت انتساب این اثر را به ابن عباس پذیرفت؛ همچنانکه، از دیدگاه سندی و نیز کتابشناسی و تاریخی هم ارزیابی ها همین نتیجه را تأیید می کنند.
مجید معارف؛ محمد باعزم
چکیده
داده‌های قرآنی و روایی از طب، گزاره‌های خامی هستند که بدون نظام‌پردازی نمیتوان مجموعه آنها را علمی به نام «طب اسلامی» دانست. در نوشتار پیش رو پس از بررسی جایگاه کلی طب در آیات، از طریق تقسیم‌بندی مضمونی، نمای موضوعی از طب در روایات ترسیم شده است. پس از شناسایی محتوا، جهت عنوان‌سازی طب اسلامی نیازمند طی فرآیندی هستیم که میتوان ...
بیشتر
داده‌های قرآنی و روایی از طب، گزاره‌های خامی هستند که بدون نظام‌پردازی نمیتوان مجموعه آنها را علمی به نام «طب اسلامی» دانست. در نوشتار پیش رو پس از بررسی جایگاه کلی طب در آیات، از طریق تقسیم‌بندی مضمونی، نمای موضوعی از طب در روایات ترسیم شده است. پس از شناسایی محتوا، جهت عنوان‌سازی طب اسلامی نیازمند طی فرآیندی هستیم که میتوان آن را در هفت مرحله به انجام رساند. مطابق این مراحل هفتگانه، پس از اطمینان از حدیث بودن گزارهها، باید از ثبت درست روایات توسط مؤلفان کتب روایی یقین حاصل کرد، سپس از طریق بررسی آسیبهای احتمالی وارد بر احادیث که رخداد آن در سه مرحلهی صدور، نقل و فهم امکانپذیر است، میتوان از مصون ماندن و یا قابل اصلاح بودن روایات در دست، آگاه شد. پس از دستیابی به متن اصلی حدیث، نیازمند ارائه ترجمه مناسب، شناسایی احادیث مشابه و معارض، بررسی قرائن متصل و منفصل و گردآوری نظرات شارحان و عالمان جهت فهم درست از حدیث هستیم. در مرحلهی آخر، باید تعامل میانرشتهای بین متخصصان دو حوزه حدیث و طب به صورت دوسویه، گامبهگام و مشترک برقرار شود.
