بررسی مستثنیات سوره عنکبوت

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه یزد، ایران.

2 استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه یزد، ایران.

چکیده

وجود چند شان نزول ذیل آیات اولیه سوره عنکبوت و ایضا آیه 60 این سوره و صحبت از نفاق و هجرت در این سوره سبب شده تا بعضی از مفسرین قائل به نزول گسسته این سوره شوند. در حالیکه تعدد سبب نزول ها ذیل یک آیه باعث بی اعتمادی و بی اعتبار شدن آنها می گردد. دلایلی که در رد این شان نزول ها ارائه شده عبارتنداز: تعدد آنها در باره یک موضوع ثابت، وجود روایات معارض، اضطراب در روایت های ذکر شده، حامل زیاده بودن بعضی از روایات نسبت به بعضی دیگر، عدم تفاهم شان نزول ها در تخصیص شان نزول ها به آیه ای خاص یا فردی مشخص، وجود شان نزول هایی مبنی بر مکی بودن آیات مستثنا شده، مخالفت با قرآن و دلایل نحوی مبنی بر ارتباط و انسجام آیات مستثنا با ماقبل و مابعد. در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی علل پیدایش آیات مستثنیات سوره عنکبوت مورد نقد قرار گرفته و دلایل قائلان به استثنا مخدوش شده است.

تازه های تحقیق

  1. قرآن کریم.
  2. ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: اسعد محمد الطیب، عربستان سعودی: مکتبه نزار مصطفی الباز، چاپ: سوم، 1419ق.
  3. ابن الضریس البجلى‏، ابو عبد الله محمد بن ایوب، فضائل القرآن و ما أنزل من القرآن بمکة و ما أنزل بالمدینة، دمشق‏، دار الفکر، 1408ق.
  4. ابن جزی غرناطی، محمد بن احمد، التسهیل لعلوم التنزیل، بیروت: شرکت دار الارقم بن ابى الارقم، 1416ق.
  5. ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بی نا، بی جا، بی تا.
  6. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت: دارالجیل، چاپ: اول، 1412ق.
  7. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمد حسین شمس الدین، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1419ق.
  8. بلاذری،احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب الاشراف، چاپ سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، بی‌نا، 1417ق.
  9. بلخى، مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت: دار إحیاء التراث، 1423ق.
  10. بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوه، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1405ق.
  11. حاکم نیشابوری، ابوعبدالله محمد بن عبدالله، مستدرک علی صحیحین، مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1411ق.
  12. حجتی، سید محمدباقر، تاریخ قرآن کریم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1381ش.
  13. دروزه، محمدعزت، التفسیر الحدیث، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه، 1383ق.
  14. رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران: امیر کبیر، 1369ش.
  15. زمخشری، محمود، الکشّاف عن حقایق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتاب العربی، 1407ق.
  16. سیوطی، جلال‌الدین، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتب العربی، چاپ: دوم،1421ق.
  17. صادقی تهرانی، محمّد، البلاغ فی تفسیر قرآن بالقرآن، قم: مولف، چاپ: اول، 1419ق.
  18. صافى، محمود بن عبد الرحیم، الجدول فى اعراب القرآن، دمشق‏، بیروت: دار الرشید‘مؤسسة الإیمان، چاپ چهارم، 1418ق.
  19. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
  20. طبرسی، ابوعلی فضل بن الحسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
  21. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد قصید عاملی با مقدمه شیخ آقا بزرگ طهرانی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی تا.
  22. قاسمی، محمد جمال الدین، محاسن التاویل، تحقیق: محمد باسل عیون السود، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ: اول، 1418ق.
  23. کلباسی، زهرا، احمد نژاد، امیر، «خوانشی نو از تفسیر دو مفهوم نفاق و هجرت در سوره عنکبوت با تکیه بر نزول پیوسته این سوره در مکه»، نشریه مطالعات تفسیری، شماره 35، پاییز 1397، صص 190-169.
  24. محقق، محمد باقر، نمونه بینات در شان نزول آیات، تهران: انتشارات اسلامی، چاپ: چهارم، 1361ش.
  25. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1374ش.
  26. الواحدی، علی بن احمد، اسباب النزول القرآن(واحدی)، تحقیق: کمال بسیونى زغلول، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1411ق.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


The Holy Quran. Translation of Yusef ʿAli: http://www.parsquran.com/.
Ibn Abi Ḥātam, A. R (1998). Tafsīr al-Quran al-ʿAẓīm (Interpretation of the Great Quran). Research: Asʿad Muhammad al-Tayyeb. Saudi Arabia: Nizār Mustafā al-Bāz School. Third Edition.
Ibn al-Ḍaris al-Bejellī, A. A. (1988). Virtues of the Quran and what was revealed of the Quran in Mecca and what was revealed in Medina. Damascus: Dar al-Fikr.
Ibn Juzayy Gharnātī, M. A. (1995). al-Tashil al-ʿUlum at-Tanzil. Beirut: Dar al-Arqam Ibn Abi al-Arqam Company.
Ibn ʿAbd al-Bar, Y. A. (1992). al-Istiʿāb fī Maʿrifat al-Aṣḥāb Beirut: Dar al-Jayl. First edition.
Ibn Kathir, I. U. (1998). Tafsīr al-Quran al-ʿAẓīm (Interpretation of the Great Quran). Research by Mohammad Ḥusayn Shams ad-din, Beirut: Dar al-Kutub al-ʿIlmiyah.
Blādharī, A. Y. (1996). Ansāb al-ashraf. Beirut: Soheil Zakar and Riyad Zarkoli.
Balkhī. Muqātil Ibn Sulayman. (2002). Tafsir Muqātil Ibn Sulayman. Beirut: Dar Iḥyā al-Tarāth.
Bayhaqqī, A. H. (1985). Dalāʾil an-Nabuwat. Beirut: Dar al-Kutub al-ʿIlmiyah.
Hākim Neyshābūrī. A. A. (1991). Al-Mustadrak ʿalā Ṣaḥiḥayn. Muṣtafā ʿAbdul al-Qadir ʿAtta. Beirut: Dar al-Kutub al-ʿIlmiyah.
Hujjatī, S. M. B. (2002). History of the Holy Quran. Tehran: Islamic Culture Publishing Office.
Darvazih, M. E. (2004). at-Tafsīr al-Ḥadith. Cairo: Dar ihya' al-Kutub al-'Arabiyah.
Ramyar, Maḥmūd (1990). History of the Quran. Tehran: Amirkabir.
Zamakhsharī, M. (1987). al-Kashshāf ʿan Ḥaqāiq Ghavāmiḍ al-Tanzil. Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi.
Suyūtī, J. (2000). al-Itqān fī ʿUlūm al-Quran. Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi. Second edition.
Sādeqī Tehranī, M. (1998). al-Bilāgh fi Tafsīr al-Quran bi al-Quran. Qum: Muʾallif. First Edition.
Ṣāfī, M. A. (1997). al-Jadwal fī Iʾrāb al-Quran. Damascus. Beirut: Dar al-Rashīd.
Ṭabātabāī, M. Ḥ. (1996), Al-Mīzān fī Tafsīr al-Qurʾan. Beirut: Muʾsisah al-ʿIlmī li al-Maṭbūāt.
Ṭabrasī, A. F. (1993). Majmʿa al-Bayān fī-Tafsīr al-Quran. Tehran: Nasser Khosrow Publications.
Ṭūsī, M. H. (n.d.). Al-Tibbyān fī Tafsīr al-Quran. Beirut: Dār Iḥyāʼ al-Turāth al-ʻArabī.
Qasemi, M. J. (1997). Maḥasin a-Ta’wil. Beirut: Dar Al-Kutub Al-Almiyeh. First Edition.
Kalbasi, Z., Ahmadnejad, A. (2018). A New Consideration Of The Comment Of Nifaq And Hijrat In The Chapter Of Ankabut With Regard To Continuous Revelation Of The Chapter In Mecca. Journal of Commentary Studies. No. 35. pp. 190-169.
Muḥaqiq, M. B. (1982). Examples of visions in cause of revelation verses. Tehran: Islamic Publications. Fourth edition.
Makārim Shīrāzī, N. (1995). Tafsir Nemūneh. Tehran: Dar al-Kutub Islamiyah.
Vāhedī, A. A. (1991). ʾAsbāb al-Nuzūl (Vāhedī). Beirut: Dar al-Kutub al-ʿIlmiyah