سیدمجتبی جلالی
Abstract
غایت‌مندی افعال الهی از جمله مباحث مهم دینی در میان اندیشمندان است. اعتقاد به علم، حکمت، قدرت و عدالت خداوند، غایت‌مندی افعال خداوند را اقتضا دارد. پژوهش حاضر با محوریت ...
Read More
غایت‌مندی افعال الهی از جمله مباحث مهم دینی در میان اندیشمندان است. اعتقاد به علم، حکمت، قدرت و عدالت خداوند، غایت‌مندی افعال خداوند را اقتضا دارد. پژوهش حاضر با محوریت دیدگاه رنه دکارت پیرامون پاسخ به شبهه تشخیص غایت‌مندی افعال الهی و با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. در یافتههای پژوهش ضمن تبیین دیدگاه دکارت در دو حوزه؛ اصل غایت‌مندی افعال الهی و امکان شناخت غایات افعال الهی، ضمن تایید حوزه اول دیدگاه وی، در حوزه دوم و بر اساس قرائن برون دینی(عقل) و مبانی درون دینی (قرآن و روایات)، شبهه مطرح شده مورد نقد و بررسی قرار گرفته شده است. نتیجه پژوهش بیانگر آن است که دکارت به رغم اعتقاد به غایت‌مندی افعال الهی، دسترسی و شناخت علت غائی در افعال الهی را به دلیل محدودیتهای انسان امری ناممکن میداند، حال آنکه در نقد و تقابل با این مطلب و بر اساس شواهد خارجی و آموزه‌های دینی قرآنی، افعال الهی نه تنها از غایت‌مندی برخوردار بوده، بلکه شناخت آنها نیز امکانپذیر بوده و در موارد گوناگونی بدان اذعان شده است.
علی سعیدی
Abstract
سوره بقره بنا بر ادله تاریخ نگاری، نخستین سوره ای است که پس از هجرت در مدینه نازل شده که تنوع و گستردگی موضوعات در این سوره، سبب شد که نزول دو ساله ای به فاصله سال های اول ...
Read More
سوره بقره بنا بر ادله تاریخ نگاری، نخستین سوره ای است که پس از هجرت در مدینه نازل شده که تنوع و گستردگی موضوعات در این سوره، سبب شد که نزول دو ساله ای به فاصله سال های اول تا دوم هجرت را برای آن در نظر داشته باشیم. در بحبوحه ی عصر نزول این سوره، جامعه ای که رسول خدا (ص) در آن ظهور کرد، جامعه ی یک پارچه نبود، بلکه بر عکس از قبایل، گروه ها و جماعات متفرق و پراکنده ای شکل گرفته بود که فقدان دولت مرکزی و نبود دین واحد سبب شده بود که هیچ گونه وجه هویتی مشترک نداشته باشد و لذا بخش مهمی از حیات سیاسی – اجتماعی آن ها در و جنگ با یکدیگر سپری شد. اما با تلاش رسول خدا (ص) این جامعه متفرق و پراکنده به جامعه ای یک دست با هویت اسلامی تبدیل شد.بنابراین سوره بقره، فرآیند جامعه سازی دینی در مدینه را گام به گام به پیش برده و در این مسیر، بسترهای مناسبی برای آسیب پذیری جامعه نبوی وجود داشته است. از آنجا که این بسترها می توانست شرایط مساعدی در جهت تضعیف و فروپاشی انسجام داخلی جامعه نبوی و در نتیجه وقوع نقض عهد جمعی و پراکنده شدن مؤمنین از پیرامون پیامبر (ص) را از طریق تضعیف ارتباط و عهد و میثاق مؤمنان با خداوند ایجاد نماید، خداوند در سوره بقره ابتکار عمل را در دست گرفته و با طراحی یک مدل مهندسی، مسیر انسجام بخشی به جامعه نبوی را فراهم می نماید.
sedigheh khorrami; ebrahim ebrahimi; fatemeh dastranj
Abstract
واژه «شهر» یکی از مهمترین واژه‌ها در نظام تقویمی قرآن است. واژه ها به عنوان عنصر اصلی کتاب قرآن جایگاه ویژه‌ای در آن دارند؛ لذا واکاوی معنای واژگان قرآنی از مهمترین ...
Read More
واژه «شهر» یکی از مهمترین واژه‌ها در نظام تقویمی قرآن است. واژه ها به عنوان عنصر اصلی کتاب قرآن جایگاه ویژه‌ای در آن دارند؛ لذا واکاوی معنای واژگان قرآنی از مهمترین روشهای فهم و تفسیر صحیح آیات قرآن است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی درصدد بررسی معنای واژه «شهر» در قرآن برآمده است؛ لذا پس از تبیین معنای لغوی و اصطلاحی، موارد کاربرد این واژه در قرآن عبارتند از: ظرف زمان برای انجام یا ترک کار خاص؛ ابزار اندازهگیری با هدف ارزش گذاری پدیدهای خاص؛ یکی از ارکان اصلی تقویم؛ بیان قانون تکوینی خداوند در تعداد ماههای سال. در موارد نام برده شده، برخی از مصادیق «شهر» در قرآن مشخص و به معنای ماه هلالی است و در مواردی که مصداق معینی ندارد، در ظاهر عرفی و لغوی به معنای ماه هلالی است که به جهت رعایت احتیاط و محاسبه آسانتر در عرف، به معنای ماه عددی (30روزه) نیز به کار رفته است. از آنجا که خداوند هدایت و رشد انسانها را وابسته به زمان قرار داده است؛ در پایان برخی از آیات مورد بحث، از تقوا و لزوم توجه به حدود الهی مانند رعایت حدود برخی ماهها و احکام آن، سخن گفته شده است.
Nasrin Elyasifar; Abdulmajid Talebtash; Delaraا Nemati Pirali; Feizullah Akbari Dastak
Abstract
قرآنکریم، منشأ واحدی دارد و میان آیات آن، اختلافی وجود ندارد؛ بنابراین میتوان بعضی از سورههای قرآنکریم را در کنار هم قرار داد تا درک بهتری از آنها بدست آید. برای این کار ...
Read More
قرآنکریم، منشأ واحدی دارد و میان آیات آن، اختلافی وجود ندارد؛ بنابراین میتوان بعضی از سورههای قرآنکریم را در کنار هم قرار داد تا درک بهتری از آنها بدست آید. برای این کار میتوان یک سوره را مبنا قرار داد. و بر اساس روش نظایر لفظی و معنوی ارتباط آن را با دیگر سوره های قرآنکریم، کشف کرد. تعبیر پیوستگی شبکهای سورههای قرآن اصطلاح جدیدی است که از ارتباط ساختاری و محتوایی میان سورهها سخن میگوید. روشهای پیوستگیهای شبکهای میان سورههای قرآنکریم را در تناسب مضمونی میان سور همجوار، تناسب میان مجموعهای از سور، تناسب آغاز سوره با پایان سوره پیشین، تناسب دو سوره پیاپی در شروع یا پایان، سجع، غرض مشترک و موضوع مشترک میتوان خلاصه کرد. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی پیوستگیهای شبکهای سوره انشقاق با سور همجوارش(سوره انفطار، سوره مطّففین، سوره بروج، سوره طارق) را در دو جنبه تناسب ساختاری و محتوایی مورد بررسی قرار داده است. پژوهش بدست داده است که این سور دارای پیوستگیهای ساختاری و ادبی شامل همسانی سرآغاز، سجع، تشبیه، تصویرپردازیهای ادبی هستند که همه آنها را در یک گروه ساختاری جای میدهد؛ همچنین تحقیق بدست داده است که این سور دارای پیوستگیهای محتوایی شامل توحید ربوبی، ذکر حوادث قیامت، گروهبندی انسانها در قیامت و غرض مشترک هستند.
ali ghazanfari; Zahra firoozabadi
Abstract
تفرد از اصول بنیادین تعلیم و تربیت و بدین معناست که انسان با وجود داشتن شباهت هایی با هم نوعان خود دارای ویژگی های روانی و توانایی های منحصر به فردی است که او را از دیگران ...
Read More
تفرد از اصول بنیادین تعلیم و تربیت و بدین معناست که انسان با وجود داشتن شباهت هایی با هم نوعان خود دارای ویژگی های روانی و توانایی های منحصر به فردی است که او را از دیگران متمایز می کند. توجه به این اصل در شناسایی استعدادها و تواناییهای افراد و جهت دهی مناسب آن ها در مسیر تربیت صحیح حائز اهمیت است. این نوشتار با هدف بررسی نقش اصل "تفرد" در تربیت از دیدگاه آیات و روایات و با شیوهی توصیفی و تحلیلی به بررسی جایگاه اصل "تفرد" در تربیت می پردازد. بررسی های صورت گرفته بیانگر این است که تفاوت های بین افراد به دو دسته تفاوت های فردی و گروهی تقسیم شده و برای تفاوت های فردی دو مفهوم تفاوت های بین فردی و درون فردی وجود دارد. افراد از حیث ایمان،علم،استعداد ها و توانایی ها، عواطف و احساسات دارای تفاوت های بین فردی هستند و از حیث تفاوتهای موجود در تواناییها و استعدادهای مختلف در یک فرد دارای تفاوت های درون فردی می باشند. همچنان که از نظر جایگاه اجتماعی ، جنسیت، موقعیت جغرافیایی و ... تفاوت های اجتماعی دارند که توجه به این تفاوت ها در شکل گیری تربیت صحیح موثر است، لذا در امور تربیتی جهت نیل به اهداف تربیتی توجه به تفاوت های فردی و اجتماعی بسیار حائز اهمیت است.
amirhosein Hoseinzade Auori; Mohammad Hossein Akhavan Tabasi
Abstract
تفسیرنویسی بر قرآن کریم، به‌سبب جایگاه این کتاب نزد مسلمانان، امری بسیار مهم بوده که از دیرباز تاکنون آثار متعددی در این حوزه به رشته تحریر درآمده است. یکی از نکات مهم ...
Read More
تفسیرنویسی بر قرآن کریم، به‌سبب جایگاه این کتاب نزد مسلمانان، امری بسیار مهم بوده که از دیرباز تاکنون آثار متعددی در این حوزه به رشته تحریر درآمده است. یکی از نکات مهم درخصوص تفاسیر، اثرگزاری آنها بر فهم مردم عادی از کتاب و در نتیجه تشکیل یک گفتمان عمومی از قرآن کریم است. اسراف یکی از اصطلاحات قرآنی است که 23 مرتبه در این کتاب کاربرد یافته است. گفتمان ایجاد شده در فرهنگ عمومی از معنای اسراف، این شبهه را دامن می‌زند که اسراف صرفاً معنایی مادی و اقتصادی دارد. براساس همین انگاره، بسیاری از مفسران در توجیه برخی از کاربردهای اسراف همچون «اسرفوا علی انفسهم» به تکلف افتاده‌اند. در این پژوهش بناداریم تا با استفاده از روشهای ریشه‌شناسی و معناشناسی ساخت‌گرا، در یک مطالعه کتابخانه‌ای، به این شبهه پاسخ دهیم. نتیجه این پژوهش آنکه در قرآن کریم دوگونه اسراف وجود دارد: نخست همان اسراف اقتصادی و مادی که مربوط به حوزه مصرف می‌شود و در کاربردهایی نظیر«کلوا و اشربوا و لاتسرفوا» مشاهده می-گردد. معنای دیگر اسراف، که از رهاورد کاربست دو روش مذکور حاصل می‌شود، برابر حالت روانی برخاسته از هیجان، حرص و ولع است که الزاماً مربوط به حوزه مصرف نمی‌‌شود و در کاربردهایی نظیر «لاتسرف فی القتل» ظاهر می‌شود.
مرضیه میرزایی; i Mehdi Mehrizi; سید محمدعلی ایازی
Abstract
نظریات تفسیری، معرفت بشری شامل فهم انسان از کلام الهی است. و هیچ نظریه متنی در خلا شکل نمی‌گیرد. وقایع و جریانات مبرز در جامعه اعم از سیاسی، فرهنگی، گفتمان‌هایی را در ...
Read More
نظریات تفسیری، معرفت بشری شامل فهم انسان از کلام الهی است. و هیچ نظریه متنی در خلا شکل نمی‌گیرد. وقایع و جریانات مبرز در جامعه اعم از سیاسی، فرهنگی، گفتمان‌هایی را در جامعه ایجاد میکند. در سده اخیر رویدادهای اجتماعی چون ورود مارکسیسم و لیبرالیسم و ناسیونالیسم و دیگر مکاتب و تشکیل نهادهای بین‌المللی و حقوق‌بشری و رخ‌دادن اصلاح‌گرایی دینی، مبارزه با استعمار در کشورهای اسلامی، و غیره، گفتمان‌هایی در جامعه ایجاد کرد که موجب تغییر نگرشهای علمی و علوم انسانی و اسلامی و به تبع آن تفسیر قرآن داشت. این گفتمانها در نسبت با تفسیر سنتی چهارده قرن گذشته، به شکل تفسیر بازاندیشانه یا نواندیشانه روی‌داد و از با توجه به ادعای جاودانگی قرآن، این جاوادانگی وامدار تناسب آن با زمانه است و تفسیر و خوانش قرآن عهده‌دار این به‌روز آوری است. لذا این نوشتار تلاش میکند، با استمداد از مباحث اجتماعی و نگرش تحلیلی به گفتمان‌های مؤثر در سده‌های اخیر پرداخته و انعکاس این گفتمانها و نظرات جدید و نوآورانه مفسران و محققان به شکل مصداق های عینی از تأثیر این گفتمانها بسنجیم. مهمترین گفتمان‌های منتخب؛ گفتمان اصلاح‌گری دینی و بازگشت به قرآن، گفتمان مکاتب جدید و ایسم‌‌ها ، گفتمان علوم تجربی بود .البته گفتمان‌های موثر دیگری قطعا وجود دارد که در این نوشتار مجال پرداختن به آن نیست. هدف از این پژوهش دستیابی به خودآگاهی در تفسیرهای گفتمان محور و تلاش برای مفهومینه‌کردن گفتمان‌هاست. و سعی در ارائه چارچوبی برای بخشی از عوامل موثر در نوآوری تفسیری است.
شهاب الدین وحیدی مهرجردی; سعید روحانی
Abstract
عصمت امامان (ع) یکی از اعتقادات راستین شیعیان است. از این جهت از سوی مخلفان شیعه در باب عصمت شبهاتی را مطرح کرده اند از آن جمله می توان به شبهات قفاری در باب عصمت مانند شبهه ...
Read More
عصمت امامان (ع) یکی از اعتقادات راستین شیعیان است. از این جهت از سوی مخلفان شیعه در باب عصمت شبهاتی را مطرح کرده اند از آن جمله می توان به شبهات قفاری در باب عصمت مانند شبهه مخترع بودن این نظریه در پیشینه ی اعتقاد به عصمت، ردّ دلایل شیعه بر عصمت از قرآن و عقل و بی ثمر بودن اعتقاد به عصمت برای شیعه نام برد.تحقیق حاضردر وهله اول به بیان شبهات قفاری در باب عصمت می پردازد و سپس شبهات را با بررسی آیات عصمت پاسخ می گوید. در باب نتایج حاصله این تحقیق می توان گفت که مبحث عصمت با بحث امامت و جانشینی درآمیخته است. لذا مبنای تفرقه میان امت اسلامی را عدم اعتقاد به عصمت رسول خدا (ص) و جانشینان آن حضرت می باشد که موجب بروز تفرقه و فتنه از زمان رحلت پیامبر(ص) تا کنون شده است. لذا راه برون رفت از شرایط کنونی دنیای اسلام را اعتقاد به لزوم اطاعت از اولی الأمر معصوم می داند.مقاله حاضر به روش تحلیل محتوا و جمع آوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای به نقد و پاسخ به شبهات قفاری در باب عصمت، با تکیه بر آیات قرآن در باب عصمت با تکیه بر تفاسیر شیعه و سنی تدوین شده است.
وریا حفیدی; سید محمد رضا هاشمی نیا
Abstract
قرآن همچون سایر کتب آسمانی، دارای بخش‌های کوچک‌تر است که براساس آیات قرآنی، «سوره» نامیده شده است. جایگاه متمایز و ممتاز قرآن مورد پذیرش همه مذاهب اسلامی است و ...
Read More
قرآن همچون سایر کتب آسمانی، دارای بخش‌های کوچک‌تر است که براساس آیات قرآنی، «سوره» نامیده شده است. جایگاه متمایز و ممتاز قرآن مورد پذیرش همه مذاهب اسلامی است و تلاش برای حفظ آن، در کنار قداست و قدسی بودن الفاظ سبب شده، غالب مباحثی را که ناظر به ساختار قرآن است، از امور توقیفی به‌شمار آورند. چنیش آیات و محدوده سورهها از اموری است که اتفاق‌نظر بر توقیفی بودن آنها وجود دارد؛ اما در خصوص نام‌گذاری سورههای قرآن دو دیدگاه کلی وجود دارد. اکثر قرآن‌پژوهان با استناد به دلایل نقلی و عقلی معقتدند نام‌گذاری سورهها از امور توقیفی بوده؛ در حالی‌که برخی از صاحب‌نظران آن را از امور اجتهادی دانسته‌اند و پذیرش هر دیدگاه، آثار فقهی متفاوتی به‌دنبال خواهد داشت. پژوهش حاضر از نوع کیفی بوده و با روش توصیفی ـ تحلیلی بر پایه تحلیل محتوا به بررسی مسأله مذکور پرداخته و با استقرای ادله طرفین و استمداد از تحلیل تاریخی مراحل نام‌گذاری سورههای قرآن، دیدگاه اجتهادی بودن نام‌گذاری سورههای قرآن را ترجیح داده است. از مهمترین آثار فقهی پذیرش اجتهادی بودن نام‌گذاری سورههای قرآن، میتوان به جواز پذیرش نام‌های جدیدِ سورهها، عدم دلالت نام‌های قرآنی بر ارزش‌گذاری افراد یا موضوع، عدم امکان استنباط احکام فقهی با استناد به اسامی سور یا اثبات فضیلت مسمی و... اشاره کرد.
محمد علی همتی
Abstract
نحویان و مفسران درباره‌ی نقش نحوی «أَسْباطا» در آیه‌ی «وَ قَطَّعْناهُمُ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ أَسْباطاً...» اختلاف نظر دارند و چند نقش برای آن قائل شده‌اند. ...
Read More
نحویان و مفسران درباره‌ی نقش نحوی «أَسْباطا» در آیه‌ی «وَ قَطَّعْناهُمُ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ أَسْباطاً...» اختلاف نظر دارند و چند نقش برای آن قائل شده‌اند. بر اساس دستور زبان عربی، معدود اعداد یازده تا نوزده باید مفرد و منصوب بیاید. معدود عدد « اثْنَتَیْ عَشْرَةَ» «دوازده» در آیه‌ی فوق باید به صورت «سبطاً» بیاید، در حالی که جمع و منصوب آمده که خلاف قاعدهاست. به همین جهت چهار نقش دستوری برای آن در منابع نحوی و تفسیری ذکر شدهاست. از میان خاورشناسان قرآن پژوه، کریستف لوکزنبرگ نویسندهی کتاب «قرائت سریانی- آرامی از قرآن»، معتقد است که نقش دستوری «أَسْباطا» تمییز است؛ اما نه بر اساس دستور زبان عربی، بلکه مطابق دستور زبان سریانی. ایشان اختلاف نظر نحویان و مفسران را در نقش «أَسْباطا» به دلیل عدم آشنایی آنان از زبان آرامی سریانی و تأثیر آن بر زبان عربی و قرآن میداند. پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌ای و رویکرد تطبیقی به نقد و بررسی دیدگاه لوکزنبرگ در این باره پرداختهاست. گرچه بین نحو سریانی و عربی در مواردی مشابهت وجود دارد ولی نتایج حاکی از آن است که در مورد ادعای لوکزنبرگ صادق نیست
علی حسن نیا; زهرا فاضلی; محمدرضا فاضلی
Abstract
مباحث اجتماعی و مشارکت و انحرافات اجتماعی از مسائل حائز اهمیت در مباحث و آموزه‌های الهی می‌باشد. در تعدادی از آیات قرآن و عهدین با شباهت‌ها و تفاوت‌هایی به موضوع مشارکت ...
Read More
مباحث اجتماعی و مشارکت و انحرافات اجتماعی از مسائل حائز اهمیت در مباحث و آموزه‌های الهی می‌باشد. در تعدادی از آیات قرآن و عهدین با شباهت‌ها و تفاوت‌هایی به موضوع مشارکت اجتماعی و احساس آنومی پرداخته شده است. اکنون پرسش آن است که چه موارد و نمونههایی از معنای آنومی در قرآن کریم و عهدین بیان شده است و رابطۀ آن با مشارکت اجتماعی چیست؟ پژوهش حاضر قرآن کریم و عهدین را مورد واکاوی قرار داده و با روش توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی تطبیقی ومقایسهای قرار داده است. نتیجه پژوهش آن است که اگر افراد جامعه اعمال خود را آگاهانه سازمان دهند و با یکدیگر مشارکت داشته باشند و مطیع فرامین الهی و پیامبران خود باشند بسیاری از مشکلات و معضلات خود به خود حل می‌شود و جامعه به سوی خوشبختی و سعادت حرکت میکرد. لی در شرایطی که مشارکت و همبستگی متقابل افراد در جامعه از میان برود و عدم اطاعتپذیری از فرامین الهی و مخالفت با پیامبران الهی در جامعه رواج پیدا کند، بنابراین افراد نابهنجار شده و این حالت وقتی به صورت عام در جامعه شیوع پیدا کند جامعه دچار آنومی و ناهنجاری یا نابسامانی می‌شود.
رضوان جلالی فر; سوسن آل رسول; مهدی مهریزی
Abstract
ریشه‌یابی تفاوت آراء مفسران قرآن کریم (خصوصا در ارائه تفسیرهای سنتی یا مدرن) از مباحث جدی در حوزه مطالعات اسلامی است. برخی از مفسران درحوزه آیات مربوط به زنان دیدگاه‌های ...
Read More
ریشه‌یابی تفاوت آراء مفسران قرآن کریم (خصوصا در ارائه تفسیرهای سنتی یا مدرن) از مباحث جدی در حوزه مطالعات اسلامی است. برخی از مفسران درحوزه آیات مربوط به زنان دیدگاه‌های سنتی ارائه دادهاند و برخی دیگر دیدگاه‌های مدرن ارائه کردهاند مقاله پیش رو به بررسی جنسیت(به معنای فرهنگ) پرداخته و تاثیر آن را در ارائه تفسیر سنتی و مدرن بررسی مینماید و در نهایت بررسی میکند چه عواملی در ارائه دیدگاه‌های مدرن تاثیرگذار است. روش جمعآوری مطالب به صورت کتابخانه‌ای بوده و روش پردازش به آنها به صورت توصیفی-تحلیلی می‌باشد. پس از بررسیها مشخص شد پیش فرضها و فرهنگهای متفاوت در ارائه تفاسیر متفاوت نقش دارند که نمونه ارائه تفسیر سنتی درباره زنان در تفسیر بانو امین دیده می‌شود و نمونه تفسیر مدرن در دیدگاه‌های آمنه ودود وجود دارد عواملی هم که سبب ارائه تفاسیر مدرن می‌شود عبارتنداز: 1- شکوفایی عقولبشر؛ 2- سیروسفر؛ 3- مواجهه با افراد خاص و 4- شرایط فرهنگی و اجتماعی.
