بررسی انتقادی اندیشه های تفسیری زمخشری در الکشاف

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه یزد، ایران.

2 استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه یزد، ایران.

چکیده

تفسیر کشاف از مهمترین تفاسیری است که مورد توجه اکثر مفسران قرآن قرار گرفته است..از دیدگاه زمخشری علم معانی و بیان مهمترین و ضروری ترین دانش برای تفسیر قرآن به شمار می آید .از نظر او نه تنها به مدد این علم وجوه اعجاز بلاغی قرآن شناخته می شود بلکه لطائف و زیباییهای قرآن تنها در پرتو این دانش دانسته می شود.از نظر زمخشری لطیف ترین و دقیق ترین مباحث علوم بلاغی، صنعت تخییل است، که بدون آن تأویل و فهم آیات قرآن مقدور نمی باشد .صنعت تخییل نوعی تشبیه مرکب است که برای به تصویر کشیدن معانی شگرف و مفاهیم وصف ناشدنی به کار می رود که با توصیف ساده نمی توان آن را تبیین نمود. زمخشری ضمن آنکه آیات قرآن را در غایت اعجاز و فصاحت و بلاغت می داند اما همه آیات را در یک سطح و مرتبه از بلاغت نمی شمرد نیز .زمخشری با استفاده از سیاق آیات قرآن کوشیده است ضمن تفسیر آیات به نوعی به اثبات حقانیت مذهب خود بپردازد. زمخشری افق جدیدی را در مبحث بلاغت قرآنی گشوده و توانسته نکات و مطالب جدیدی را بر موضوعاتی که را عبد القاهر جرجانی (متوفی 471 هـ.ق.) در باره بلاغت و معانی اعجاز قرآن ابداع نموده ؛ بیافزاید.

کلیدواژه‌ها


Abu Hayyan Andalusi(nd). Tafsir Bahr
al-Muhit. Beirut: Dar Al-Fikr.
Abul Futuh Razi, Hussein ibn
Ali(1408). Rawd al-Jinan wa Ruh al-Janan
fi Tafsir al-Qur’an. investigated by: Dr.
Muhammad Ja’far Yahaqi - Dr.
Muhammad Mahdi Nasih. Mashhad: Astan
Quds Razavi Islamic Research Foundation.
Amoli Seyyed Haidar(1422). Tafsir alMuhit al-Azam wa al-Bahr al-Khazm.
investigation: Seyyed Mohsen Mousavi
Tabrizi. Tehran: Printing and Publishing
Organization of the Ministry of Islamic
Guidance. third edition.
Bukhari, Muhammad ibn Ismail, Abu
Abdullah(1422). Al-Musnad Al-Sahih alMukhtasar min Umur Rasulallah, his
Sunnah and his days. investigated by
Muhammad Zuhair ibn Nasser Al-Nasir.
Dar Touq Al-Najat.
Hamawi, Yaqoot(1411). Mujam alUdaba. First Edition. Beirut: Dar Al-Kutub
Al-Ilmiyyah.
Hufi, Ahmad Muhammad(1980). AlZamakhsharī. Cairo: The Egyptian General
Book Organization.
Ibn Khuldun, Abd al-Rahman(1431).
Introduction to Diwan al-Mubtada wa alKhabar. Edited by Khalil Shehadeh and
Suhail Zakkar. Beirut: Dar Al-Fikr.
Ibn Taymiyyah Taqi al-Din Ahmad ibn
Abd al-Halim al-Harani, Abu alAbbas(1426). Majmu’ al-Fatawa.
investigated by Anwar al-Baz - Amer alJazzar. third edition. Dar al-Wafa’.
Muttaqi Hindi, Ali ibn Hesam al-Din alMuttaqi al-Hindi(1989). Kanz al-Ummal fi
Sunan al-Aqwal wa al-Afal. Beirut: AlResala Foundation.
Razi, Fakhruddin, Abu Abdullah
Muhammad ibn Umar(1420). Mafatih alGhayb. Beirut. third edition,
Sabky, Taj al-Din(1413). Abd alWahhab, Muid al-Niam wa Mubid alNiqam. investigated by Muhammad Ali alNajjar and Abu Zaid al-Shalabi. Cairo: alKhanji Library. second edition.
Sadr al-Mutiallihin, Muhammad ibn
Ibrahim(1987). Tafsir al-Qur’an al-Karim.
Investigated by Muhammad Khwajawi.
Qom: Bidar publications. second edition.
Suyūṭī, Abdul Rahman ibn Abi Bakr,
Jalal Al-Din(1424). Nawahed Al-Abkar wa
Shawarid al-Afkar. Holy Mecca: Umm AlQura University Publications.
Ṭabarī, Abu Ja’far Muhammad ibn
Jarir(1412). Jami’ al-Bayan fi Tafsir alQur’an. Beirut: first edition.
Ṭabrasī, Fadl ibn Hassan(1998). Jawami
al-Jami. first edition. Tehran: publications
of university Tehran.
Yahya ibn Hamza ibn Ali ibn Ibrahim
Alawi Yemeni(1423). Al-Taraz.
investigated by Abdul Hamid Hindawi.
Beirut: Al-Asriyya Library. first edition.
ـــــــــــــــــــــــ) ,1407). Al-Kashshaf
an Haqaiq Ghawamiz al-Tanzil wa Uyun
al-Aqawil fi Wujuh al-Tawil. Beirut: Dar
al-Kitab al-Arabi.
ـــــــــــــــــــــــ) ,1993). Majma alBayan fi Tafsir al-Qur’an. Tehran:
Nasir Khusraw Publications.
Zamakhsharī, Jarallah, Mahmoud ibn
Umar(nd). Atwaq al-Dhahab fi al-Mawaiz wa
al-Khatab. investigated by Ahmad Abdul
Tawwab Awad. Cairo: Dar Al-Fadila.
Zarkashī, Abu Abdullah, Muhammad
ibn Bahadur ibn Abdullah(1391). AlBurhan fi Ulum al-Qur’an. Investigation:
Muhammad Abu Al-Fadl Ibrahim. Beirut:
Dar Al-Ma’refah.