تصویرسازی استعاره‌ در آیات مربوط به قیامت

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استادیار گروه فلسفه دین دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

استعاره به اذعان اهل بلاغت از شگردها و ترفندهای بیانی دیگر یعنی تشبیه، مجاز و کنایه بلیغ‌تر است. زیرا در استعاره، تشبیه به فراموشی سپرده می‌شود و ادّعا می‌گردد که مشبّه، عین «مشبّه به» است و سخنوران اروپایی هم آن را «ملکة تشبیهات مجازی» و اصلی‌ترین شکل زبان مجازی دانسته‌اند. مبالغه در تشبیه، تصویرپردازی و ایجاز سه هدف مهمّ هر استعاره‌ای است. بنابراین، استعاره در بالاترین مرتبة بلاغت قرار دارد.
در مقالة حاضر که با روش توصیفی - تحلیلی فراهم آمده است گوشه‌ای از کارکردهای این فنّ بیانی در تبیین و تصویر پردازی قیامت و احوال و اهوال (ترس‌های) آن نشان داده شده است؛ و اساساً این مقاله در صدد پاسخگویی به این پرسش‌ است که آیا استعاره در تبیین آیات مشتمل بر قیامت، کارکردی داشته است یا نه؟
بر اساس یافته‌های این پژوهش، خداوند متعال در راستای هدایت انسان‌ و برای تبیین بهتر و تأثیر کلام در دل‌ها از استعاره برای اهدافی مانند تجسیم و تشخیص، تسهیل(آسان‌سازی ادراک)، تأثیرگذاری و تصویرسازی استفاده کرده است. در این میان، استعارة مکنیّة تمثیلیّه بیشترین بسامد را دارا است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم، (1387)، ترجمة بهاء الدّین خرّمشاهی، تهران، انتشارات دوستان: چاپ اول.

  1. آهنگر، محمّد حسن و ولی الله حسومی، 1394، سیمای قیامت در قرآن و سنّت، مجموعه مقالات کنگرة بین المللی تفکّر و پژوهش دینی.
  2. بنت الشاطئ، عائشة، (1990)، التفسیر البیانی للقرآن الکریم، القاهره، دار المعارف: الطبعه السابعه.
  3. جوادی آملی، عبدالله، (1383)، تسنیم تفسیر قرآن کریم، چاپ دوم، قم: نشر إسراء.
  4. دینانی، غلامحسین، 1392، معاد، تهران، انتشارات حکمت: چاپ سوم.
  5. رضویان، حسین، 1396، نقش موضوع در کاربرد استعارة مفهومی، دو فصلنامة علمی پژوهشی مطالعات زبانی و بلاغی، سال8 ، شمارة 16، صفحات 155- 136
  6. الزمخشری، جارالله، 2001، الکشّاف عن تنزیل الحقائق و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی: الطبعه الثانیه.
  7. سیّد رضی، محمّد، 1955، تلخیص البیان فی مجازات القرآن، قم، منشورات مکتبه بصیرتی: الطبعه الأولی.
  8. الشرتونی، سعید، 1416، أقرب الموارد فی فصح العربیّه و الشوارد، طهران، دارالأسوه: الطبعه الأولی.
  9. شمیسا، سیروس، 1381، بیان، تهران، انتشارات فردوس: چاپ نهم.
  10. الصّابونی، محمّد علی، 1998، صفوه التفاسیر، بیروت، دارالفکر: الطبعه الثانیه.
  11. صفوی، کوروش، (1397)، درآمدی بر معنی شناسی، تهران، انتشارات سورة مهر : چاپ ششم
  12. الطباطبائی، سیّد محمّدحسین، 1430، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم، منشورات ذوی القربی: الطبعه الأولی.
  13. ضیاء آذری، شهریار، 1390، عیار استعاره، تهران، انتشارات سروش : چاپ اول.
  14. عرفان، حسن، 1377، کرانه‌ها (ترجمة شرح مختصر تفتازانی)، قم، انتشارات هجرت: چاپ اول.
  15. قادری، قادر، (1392)، سبک‌شناسی استعارة تمثیلیّه در قرآن کریم، مجلّة ایرانی انجمن ایرانی زبان و ادبیّات عرب، شمارة 29، صفحات 45- 21
  16. کوچشن، زلتن و همکاران، 1393، مقدّمه‌ای کاربردی براستعاره، ترجمة شیرین‌پور ابراهیم ، تهران، انتشارات سمت: چاپ اول.
  17. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، 1362، مبدأ و معاد، ترجمه احمد بن محمد الحسینی اردکانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی: چاپ اول.
  18. هاوکس، ترنس، 1395، استعاره، ترجمة فرزانه طاهری، تهران، نشر مرکز: چاپ ششم.

 

The Holy Qur’an (2008) (English translation: Baha'u'llah Khorramshahi), Tehran: Doostan Publications: First Edition.
Ahangar, Mohammad Hassan and Waliullah Hassoumi (2015), "The image of resurrection in the Qur'an and Sunnah”, Proceedings of the International Congress of Religious Thought and Research.
Bint Al-Shātī, Aisha (1990), Al-Tafsir Al-Bayānī lil-Qur’an al-Karīm, seventh edition, Cairo: Dar Al-Ma'ārif.
Javadi Amoli, Abdullah (2004), The Commentary of the Holy Qur’an, second edition, Qom: Isrā’ Publishing.
Dinani, Gholam Hossein (2013), Resurrection, Third Edition, Tehran: Hekmat Publications.
Razavian, Hossein (2017), "The Role of Subject in the Application of Conceptual Metaphor", Two Scientific Quarterly Journal of Linguistic and Rhetorical Studies, 8(16): 155-136.
Zamakhsharī, Jārullāh (2001), Al-Kashāf, Second Edition, Beirut: Dar Ihyā' al-Turāth al-Arabi.
Sayed Radī, Muhammad (1955), Talkhīs al-Bayān fī Mujāzāt al-Qur'an, Qom: publications of Basirati Library.
Shirtūnī, Saeed (1416 AH), Aqrab al-Mawārid, Tehran: Dar Al-Aswa.
Shamisa, Sirous (2002), Bayan, Ninth edition, Tehran: Ferdows Publications.
Sābūnī, Muhammad Ali (1998), Safwat al-Tafāsīr, Second edition, Beirut: Dar al-Fikr.
Safavi, Cyrus (2018), An Introduction to Semantics, Sixth edition, Tehran: Sur-e Mehr Publications.
Tabātabā'ī, Sayed Muhammad Hussein (1430 AH), Al-Mīzān fī Tafsīr al-Qur’an, Qom: Manshūrāt Dhawi al-Qurbā.
Zia' Azari, Shahriyar (2011), Metaphorical Grade, Tehran: Soroush Publications.
Erfan, Hassan (1998), Karaneha (translation of Taftazani's brief description), Qom: Hijrat Publications.
Qaderi, Qader (2013), Stylistics of Allegorical Metaphor in the Holy Qur’an, Iranian Journal of the Iranian Association of Arabic Language and Literature, 29: 21-45.
Kochshan, Zeltan et al. (2014), An Applied Introduction to Metaphor (translated by Ebrahim Shirinpour), Tehran: Samt Publications.
Mulla Sadrā, Mohammad Ibn Ibrahim (1983), Origin and Resurrection (translated by Ahmad ibn Mohammad Al-Husseini Ardakani), Tehran: Nash-e Daneshgahī Center.
Hawks, Terence (2016), Metaphor (translated by Farzaneh Taheri), Sixth edition, Tehran: Markaz Publishing.