Document Type : The scientific research paper
Authors
1 Assistant Professor, Department of Comparative interpretation (تفسیر تطبیقی), University of Science and Education, Tehran, Iran
2 PhD student in Quranic and Hadith Sciences, Kowsar Educational Complex, Tehran, Iran
Abstract
The obligation of khums, which is understood from verse 41 of Surah Anfāl, is one of the Furūʿ ad-Dīn of Islam and is the common among Shi'a and Sunni. Of course, they disagree about the concept and scope of this divine duty, namely the word "Ghanimtum ". Shi'a scholars, citing the absoluteness of the word Ghanimtum and the words "Min Shayʿ " in the verses and hadiths of the infallibles (AS), call any benefit that man obtains as Ghanimtum. The Sunni scholars also, since there is no restriction in its original meaning, and by quoting the word "Min Shayʿ" and the narrations of the Prophet (PBUH), have interpreted the word Ghanimtum as everything that a person obtains. But for customary reasons they consider it bound to spoils of war. Because the narrations of the Prophet (PBUH) which stated only the division of spoils, never indicate the monopoly of khums on spoils of war and the interpretation of spoils to spoils of war by the followers are mostly the result of their ijtihad. This article tries to examine the word Ghanimtum from the perspective of Shi'a and Sunni scholars by using the library and analytical-descriptive method in order to reveal the reasons for the scholars' disagreement.
Keywords: Fiqh, Khums, Ghanimtum, Sunnis, Shi’a.
Keywords
Article Title [Persian]
بررسی تطبیقی واژه «غنمتم» در آیه‌ی41 سوره انفال از منظر مفسران شیعه و اهل سنت
Authors [Persian]
- علی غضنفری 1
- ملیحه خدابنده لو 2
1 استادیار گروه تفسیر تطبیقی، دانشگاه علوم و معارف، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری مجتمع آموزشی کوثر،تهران، ایران.
Abstract [Persian]
وجوب خمس که از آیه 41 سوره انفال فهمیده می‌شود، از فروع دین اسلام و مورد اتفاق همه‌ی مسلمانان، در بعضی وجوه همچون مفهوم و گستره واژه غنیمت میان علمای فریقین اختلاف نظر وجود دارد. علمای شیعه با استناد به مطلق بودن واژه غنیمت و کلمات تأکیدی و کلمه «من شیء» در آیه و روایات معصومین (علیهم السلام) به هر بهره‌ای که انسان بدست آورد غنیمت می‌گویند. علمای اهل‌سنت نیز از آن جا که در معنی اصلی آن قیدی وجود ندارد و با استناد به کلمه «من شیء» و روایات پیامبر(صلی الله علیه و آله)، واژه غنیمت را در هر چیزی که انسان بدست می‌آورد، معنا کرده‌اند ولی به خاطر دلایل عرفی آن را مقید به غنائم جنگی می‌دانند چراکه روایات پیامبر(صلی الله علیه وآله) که تنها تقسیم غنائم را بیان کرده، هرگز بیانگر انحصار خمس در غنیمت جنگی نیست و تفسیر غنائم به غنائم جنگی از سوی تابعین، بیشتر نتیجه اجتهاد آنهاست.
این مقاله در تلاش است با بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای و تحلیلی ـ توصیفی به بررسی واژه غنیمت از منظر علمای شیعه و اهل سنت پرداخته تا دلایل اختلاف نظر علما آشکار گردد.
Keywords [Persian]
- فقه
- خمس
- غنیمت
- اهل سنت
- شیعه
* قرآن کریم
1ـ ابن‌حنبل، احمد، (بیتا)، مسند احمد بن حنبل، قاهره: مؤسسة قرطبه، چاپ اول.
2- ابن سعد، محمد، (1410ق)، الطبقات الکبری، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول .
3- ابن‌فارس، احمد بن فارس، (1404 ق)، معجم مقاییس اللغة، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول.
4- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، (بیتا)، البدایه و النهایه، بیروت: دارالفکر.
5- ابن هشام، عبدالملک، (بیتا)، السیره النبویه، بیروت: دارالمعرفه.
6- ابویوسف قاضی، یعقوب بن ابراهیم، یحیی بن آدم، عبدالرحمن بن احمد ابن رجب، (1399ق) ، کتاب الخراج، بیروت: دار المعرفة، چاپ اول.
7ـ آلوسی، محمود بن عبدالله، (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
8- امینی، عبدالحسین، (1416ق)، الغدیر، قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، چاپ اول.
9ـ بخاری، محمد بن اسماعیل، (1410ق)، صحیح البخاری، مصر: وزارة الاوقاف، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیة، چاپ دوم.
10- بلاذری، احمد بن یحیی، (1408ق)، فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبه الهلال، چاپ اول.
11ـ جبعی عاملی، زین الدین بن علی بن احمد (شهید ثانی)، (1390ش)، الرعایه فی علم الدرایه، قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، چاپ اول.
12- جزیری، عبدالرحمن، (1424ق)، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت: دارالفکر، چاپ پنجم.
13ـ جوادی آملی، عبدالله، (1393ش)، تفسیر تسنیم، ج 32، قم: اسراء، چاپ دوم.
14ـ جوادی آملی، عبدالله، (1386ش)، الخمس،تقریر مباحث محمد محقق داماد، قم: إسراء، چاپ دوم.
15-حاکم نیشابوری، عبدالله، (بیتا)، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دارالمعرفه.
16ـ حر عاملی، محمد بن حسن، (1409ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل‌البیت.
17ـ خوئی، ابوالقاسم، (1409ق)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، قم: دفتر آیت الله العظمی خوئی، چاپ چهارم.
18ـ رازی، فخرالدین محمد بن عمر، (1420ق)، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم.
19ـ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، مصحح صفوان عدنان داودی، بیروت: الدار الشامیة، چاپ اول.
20ـ سبحانی، جعفر، (بی تا)، الخمس فی الکتاب و السنه، قم: موسسه الامام الصادق.
21ـ سیوطی، عبدالرحمن ابن ابی بکر، (1404ق)، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول.
22- صدوق، محمد بن علی، (1377ش)، الخصال، ترجمه: محمد باقر کمرهای، تهران: کتابچی، چاپ هشتم.
23ـ طباطبایی، سید محمدحسین، (بیتا)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
24-طبرسی، فضل بن حسن، (1384ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، قم: ناصرخسرو، چاپ هشتم.
25ـ طبری، محمد بن جریربن یزید، (1412 ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة، چاپ اول.
26- طبری، محمد بن جریر، (1362ش)، تاریخ طبری، مترجم ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر، چاپ دوم.
27ـ طریحى، فخر الدین بن محمد، (1375ش)، مجمع البحرین، محقق احمد حسینی اشکوری، تهران: کتابخانه مرتضوی، چاپ سوم.
28ـ طوسی، محمد بن حسن، (1413ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق مؤسسه النشر الاسلامی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ اول.
29- طوسی، محمد بن حسن، (بیتا)، تهذیب الاحکام، جلد 4، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
30- طوسی، محمد بن حسن، (1363ش)، الاستبصار، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
31- طوسی، محمد بن حسن، (بیتا)، کتاب الخلاف، قم: انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین، چاپ اول.
32ـ فقیه امامی، حسن، (1380ش)، خمس: پاسخ به شبهاتی پیرامون خمس، اصفهان: خوشنواز.
33ـ قرطبی، محمد بن احمد، (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو، چاپ اول.
34ـ قزوینی، ابن ماجة أبو عبد الله محمد بن یزید ،(بی تا)، سنن ابن ماجه، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت: دار إحیاء الکتب العربیة.
35ـ کلینی، محمد بن یعقوب، (1430ق)، الکافی، قم: دارالحدیث، چاپ اول.
36ـ کیا الهراسی، علی بن محمد، (1422ق)، احکام القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
37- متقی هندی، علاءالدین علی، (1401ق)، کنز العمال، مؤسسه الرساله، چاپ پنجم.
38ـ مجلسی، محمدباقر، (1403ق)، بحار الانوار، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
39- مکارم شیرازی، ناصر، (1380ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ سی و دوم.
40ـ نجفی، محمدحسن بن باقر، (1362ش)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت: داراحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
41- نجمی، محمدصادق، (1395ش)، سیری در صحیحین، قم: الجماعه المدرسین.
42ـ نسائی، احمد بن شعیب بن علی، (1406ق)، سنن النسائی، تحقیق عبدالفتاح أبوغدة، الأحادیث مذیلة بأحکام الألبانی علیها، حلب: مکتب المطبوعات الإسلامیه.
43ـ نیشابوری، نظام الدین حسن بن محمد، (1416ق)، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت: دارالکتب العلمیه.
44ـ نیشابوری، مسلم بن حجاج، (۱۳۳۴ق)، صحیح مسلم، ترکیه: دارالطباعه العامره.
45ـ هروی البغدادی، أبو عُبید القاسم بن سلاّم بن عبد الله، (بی تا)، الأموال، خلیل محمد هراس، بیروت: دار الفکر.
46- هیثمی، نورالدین علی بن ابی بکر، (1386ق)، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت: دارالکتاب العربی.
مقاله
- فاکر میبدی، محمد، (1391)، مقاله تفسیر مقارن آیه شریفه خمس، مطالعات تفسیری سال سوم تابستان، شماره 10، صفحات 7-30.
- محامد، علی، 1391، «تفسیر تطبیقی آیه شریفه انفال»، مطالعات تفسیری، شماره 9، قم، دانشگاه معارف اسلامی، صفحات 81-104.
Abu Yūsuf Qāzī, Ya’qub Ibn Ibrahim, Yaḥyā Ibn Adam, Abdul Rahman Ibn Ahmad Ibn Rajab, (1399 AH), Book Al-Kharaj, Beirut: Dar Al-Ma'rifah, first edition.
Ālūsī, Mahmoud Ibn Abdullah, (1415 AH), Rūh al-Ma'ānī fī Tafsir al-Qur’an al-Azim wa al-Sab al-Mathānī, Beirut: Dār Al-Kutub Al-Ilmīyyah, first edition.
Amīnī, Abdul Hussein, (1416 AH), Al-Ghadir, Qom: Al-Ghadir Center for Islamic Studies, first edition.
Balādhurī, Ahmad Ibn Yaḥyā, (1408 AH), Futūḥ al-Buldān, Beirut: Dar wa Maktab al-Hilal, first edition.
Bukhārī, Muhammad ibn Ismail, (1410 AH), Ṣahīh Bukhārī, Egypt: Ministry of Endowments, Supreme Council for Islamic Affairs, second edition.
Faker Meybodi, Mohammad, (2012), Article of Contemporary Interpretation of the Holy Verse of Khums, Interpretive Studies of the Third Year of summer, No. 10, Pages 7-30.
Faqīh Imāmī, Hassan, (2001), Khums: Answer to doubts about khums, Isfahan: Khoshnavaz.
Hakim Nayshābūrī, Abdullah, (nd), Mustadrak Ali Al-Ṣaḥīḥayn, Beirut: Dar Al-Ma'rifah.
Haythamī, Nuruddin Ali Ibn Abi Bakr, (1386 AH), Majma' al-Zawā’id wa Manba' al-Fawā’id, Beirut: Dar Al-Kitāb Al-Arabī.
Hirawī Al-Baghdādī, Abu Ubayd Al-Qasim Ibn Salam Ibn Abdullah, (nd), Al-Amwāl, Khalil Muhammad Haras, Beirut: Dar al-Fikr.
Ḥurr Āmulī, Mohammad Ibn Hassan, (1409 AH), Wasā’il al-Shi'a, Qom, Al al-Bayt Institute.
Ibn Fāris, Ahmad Ibn Fāris, (1404 AH), Muʿjam Maqāyis al-Lughah, Research by Abdul Salam Mohammad Harun, Qom: Maktab al-Aʿlām al-Islāmī, first edition.
Ibn Ḥanbal, Ahmad, (nd), Musnad Ahmad Ibn Ḥanbal, Cairo: Qurtuba Foundation, first edition.
Ibn Hishām, Abdul Malik, (nd), Al-Sīra Al-Nabawīyah, Beirut: Dar Al-Ma'rifah.
Ibn Kathīr, Ismail Ibn Umar, (nd), Al-Badāyah wa al-Nihāyah, Beirut: Dar al-Fikr.
Ibn Sa'd, Muhammad, (1410 AH), Al-Ṭabaqāt Al-Kubrā, Beirut: Dar Al-Kutub Al-Ilmīyyah, first edition.
Jaba’ī Āmulī, Zainuddin Ibn Ali Ibn Ahmad (Shahid Thānī), (2011), Al-Ri'aya Fi Ilm Al-Diraya, Qom: Library of Ayatollah Mar’ashi Najafi, first edition.
Jawādī Āmulī, Abdullah, (2007), Khums, Narration of Mohammad Mohaqiq Dāmād, Qom: Isrāʼ', second edition.
Jawādī Āmulī, Abdullah, (2014), Tafsir Tasnīm, vol. 32, Qom: Isrāʼ', second edition.
Jazīrī, Abdul Rahman, (1424 AH), Al-Fiqh ala al-Madhahib al-Arba’ah, Beirut: Dar al-Fikr, fifth edition.
Khoei, Abu al-Qasim, (1409 AH), Muʿjam Rijāl al-Hadith wa Tafsīl Ṭabaqāt al-Ruwāt, Qom: Office of the Ayatollah Khoei, fourth edition.
Kia Al-Harasi, Ali Ibn Muhammad, (1422 AH), Aḥkām Al-Qur’an, Beirut: Dar Al-Kutub Al-Ilmīyyah, first edition.
Kulaynī, Muhammad Ibn Ya'qub, (1430 AH), Al-Kāfī, Qom: Dar al-Hadith, first edition.
Majlisī, Muhammad Bāqir, (1403 AH), Bihār Al-Anwār, Beirut: Dar Ihyā Al-Turāth Al-Arabī.
Makarem Shirazi, Nasser, (2001), Tafsir Nemooneh, Tehran: Dar al-Kutub al-Islāmīyah, thirty-second edition.
Mohamed, Ali, (2012), Comparative Interpretation of the Holy Verse of Anfāl, Interpretive Studies, No. 9, Qom, University of Islamic Studies, pp. 81-104.
Muttaqi Hindi, Ala’iddīn Ali, (1401 AH), Kanz al-Ammal, Al-Risālah Institute, fifth edition.
Najafi, Muhammad Hassan Ibn Bāqir, (1984), Jawāhir al-Kalām fi Sharh Sharia al-Islam, Beirut: Dar Ihyā al-Turāth al-Arabī, seventh edition. Najmī, Muhammad Ṣādiq, (2016), A Travel in Ṣaḥīḥayn, Qom: Al-Jamā’a Al-Mudarrisin.
Nayshābūrī, Muslim Ibn Hajjāj, (1334 AH), Ṣahīh Muslim, Turkey: Al-Amra Printing House.
Nayshābūrī, Nizamuddin Hassan Ibn Muhammad (1416 AH), Tafsir Gharā’ib Al-Qur’an and Raghā’ib Al-Furqān, Beirut: Dar Al-Kutub Al-Ilmīyyah.
Nisā’ī, Ahmad ibn Shuʿayb ibn Ali, (1406 AH), Sunan al-Nisā’ī, Investigation by Abd al-Fattah Abu Ghadah, Al-Ahadith Madhilah bi Ahkam Al-Albani Alayha, Aleppo: the Islamic Press School.
Qazwīnī, Ibn Mājah Abu Abdullah Muhammad Ibn Yazīd, (nd), Sunan Ibn Mājah, research: Muhammad Fuʿād Abdul Bāqī, Beirut: Dar Al-Ihyā Al-Kutub Al-Arabiya.
Qurṭubī, Muhammad Ibn Ahmad, (1986), Al-Jami al-Aḥkām al-Qur’an, Tehran: Naser Khosrow, first edition.
Rāghib Isfahāni, Hussein Ibn Mohammad, (1412 AH), Al-Mufradāt fi Gharīb al-Qur’an, Corrected by Safwan Adnan Davoodi, Beirut: al-Dar al-Shāmiyya, first edition.
Rāzī, Fakhruddīn Muhammad Ibn Umar, (1420 AH), Mafātīḥ al-Ghayb (al-Tafsir al-Kabīr), Beirut: Dar Ihyā al-Turāth al-Arabī, third edition.
Ṣadūq, Mohammad Ibn Ali, (1998), Al-Khiṣāl, translated by Mohammad Bāqir Kamarehi, Tehran: Ketabchi, eighth edition.
Sobhani, Ja'far, (nd), Al-Khums in the Book and Sunnah, Qom: Al-Imam Al-Ṣādiq Institute.
Suyūṭī, Abd al-Rahman Ibn Abi Bakr, (1404 AH), رAl-Durr al-Manthur fi Tafsir al-Ma’thūr, Qom: Library of Ayatollah Mar’ashī Najafi, first edition.
Ṭabarī, Mohammad ibn Jarīr, (1983), History of Ṭabarī, translated by Abolghasem Payende, Tehran: Asātīr, second edition.
Ṭabarī, Muhammad ibn Jarīr ibn Yazīd, (1412 AH), Jami al-Bayān fi Tafsir al-Qur’an, Beirut, Dar al-Ma’rifah, First Edition.
Tabataba’i, Sayyid Muhammad Hussein, (nd), Al-Mīzān Fi Tafsir Al-Qur’an, Qom: Community of teachers of the seminary of Qom.
Ṭabrasī, Faḍl Ibn Hassan, (2005), Majma' al-Bayān fi Tafsir al-Qur’an, Qom: Nasir Khosrow, eighth edition.
Ṭurayḥī, Fakhruddin ibn Mohammad, (1997), Majma al-Bahrain, researcher Ahmad Hosseini Eshkori, Tehran: Mortazavi Library, third edition.
Tūsī, Muhammad Ibn Hassan, (1984), Istibṣār, Tehran: Islamic Library, fourth edition.
Tūsī, Mohammad Ibn Hassan, (nd), Kitāb al-Khilāf, Qom: Islamic Publications, affiliated with the Society of Teachers, first edition.
Tūsī, Muhammad ibn Hassan, (nd), Tahdhīb al-Aḥkām, Volume 4, Beirut: Dar al-Ta’āruf for publications.
Tūsī, Muhammad Ibn Hassan, (1413 AH), Tebyān Fi Tafsir Al-Qur’an, Research of the Islamic Publishing Institute, Qom: Society of Teachers of the Seminary, first edition
)