تحلیلی پیرامون هدایت و تربیت در پرتو اختفای شب قدر از نگاه قرآن و حدیث

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه ایلام و مدیر مسئول مجله علمی پژوهشی آموزه های تربیتی در قرآن و حدیث

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

چکیده

عدم تعیین دقیق زمان برخی مقولات تکوینی و تشریعی و اخفای آنها از سوی خداوند متعال، مانند زمان مرگ، وقوع قیامت، نماز وسطی، ساعت استجابت دعا در روز جمعه و همچنین شب قدر، این سؤال را به دنبال داشته که حکمت این اختفا چیست و چه نتایجی در پی دارد؟ مقاله حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم ­السَّلام، مسأله اختفای شب قدر در میان شب­های ماه مبارک رمضان به طور عام و شب­های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم آن ماه به طور خاص را مورد بررسی قرار داده و آثاری را  بر اختفای مذکور مترتب دانسته است. یافته ­های پژوهش حاکی از آن است که اختفای زمان دقیق شب قدر، برای مؤمنان به آن، می ­تواند آثاری همچون تمسک به سیره معصومین علیهم ­السّلام، مصونیت از عجب، به نظم درآوردن نفس، اجتهاد در عبادت را به بار آورد که همه آنها در جهت ارزش­ بخشی به نفوس بشری، تربیت و تعالی آنها در مسیر هدایت الهی معنا می­ یابد.

کلیدواژه‌ها


  1.  

    1. قرآن­ کریم؛ ترجمه محمدمهدی فولادوند.
    2. آمدی، عبدالواحد بن­ محمد، (1366)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق: مصطفی درایتی، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.
    3. ابن ­بابویه، محمد بن­ علی،( 1376)، امالی شیخ صدوق، مترجم: محمدباقر کمره­ای، تهران: کتابچی.
    4. ابن ­بابویه، محمد بن­ علی 1413ق)، من ­لا یحضره الفقیه، تصحیح و تحقیق علی­اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    5. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی،(1385ق)، دعائم­ الاسلام، محقق: عاصف فیضی، قم: مؤسسه آل­البیت(علیهم­السّلام).
    6. ابن­عاشور، محمد بن طاهر، (بی تا)، التحریر و التنویر، بی­جا: بی­نا.
    7. ابن ­فهد حلی، احمد بن محمد، (بی تا)، عده­ الداعی و نجاح­ الساعی، ترجمه حسین غفاری ساروی، قم: بنیاد معارف اسلامی.
    8. ابن ­منظور، محمدبن مکرم، (1414ق)، لسان­العرب، بیروت: دار صادر.
    9. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، (1375)، روض ­الجنان و روح­ الجنان فی تفسیر القرآن، تصحیح محمد جعفر یاحقی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
    10. آلوسی، محمود، (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    11. بحرانی، سیدهاشم ­بن­ سلیمان، (1374)، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: بعثه.
    12. بحرانی، یوسف بن احمد، (1405ق)، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، بیروت: دارالاضواء.
    13. بغدادی، علاءالدین علی بن محمد، (1415ق)، لباب التأویل فی معانی­التنزیل، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    14. بهشتی، محمد، (1387)، مبانی تربیت از دیدگاه قرآن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    15. بیضاوی، عبدالله بن عمر، (1418ق)، انوارالتنزیل و اسرارالتأویل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    16. حرعاملی، محمد بن حسن، (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسه آل­البیت(علیهم­السّلام).
    17. حسینی ­زاده، علی و فتحی، علی، (1396)، « تعمیم پذیری روش­های تربیت الهی در قرآن»، دو فصلنامه تربیت اسلامی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، شماره 24، صص99-118.
    18. راغب اصفهانی، حسین بن محمد،(1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم.
    19. زحیلی، وهبه بن مصطفی، (1418ق)، التفسیرالمنیر فی­العقیده والشریعه والمنهج، بیروت: دارالفکر المعاصر.
    20. شهید ثانی، زین­الدین بن علی، (1371)، التنبیهات العلیة على وظائف الصلاة القلبیه، محقق: صفاءالدین بصری، مشهد: آستانه الرضویه المقدسه.
    21. طباطبایی، محمدحسین، (1387)، تفسیرالمیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    22. طبرانی، سلیمان بن احمد، (1415ق)، المعجم الکبیر، محقق: سلفی، حمدی عبدالمجید، ریاض: دارالصمیعی.
    23. طبرسی، فضل بن حسن، (1372)، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، تهران: ناصرخسرو.
    24. طریحی، فخرالدین، (1375)، مجمع ­البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
    25. طنطاوی، محمد، (بی­تا)، التفسیرالوسیط للقرآن­الکریم، بی­جا: بی­نا.
    26. طوسی، محمد بن­ حسن، (بی­تا)، التبیان فی تفسیرالقرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    27. طوسی، محمد بن­ حسن (1407ق)، تهذیب­الأحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    28. طوسی، محمد بن­ حسن (بی­تا)، مصباح المتهجد، تهران: المکتبه­ الاسلامیه.
    29. علی­ اکبرزاده، حامد و محمدرضایی، محمد، (1393)، «نقش عقل در معرفت دینی و کاستی­های آن»، دو فصلنامه انسان پژوهی دینی، مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی، شماره 32، صص29-47.
    30. فتاحی، حمید، (1380)، پرورش روح یا ورود به عالم غیب، قم: میرفتاح.
    31. فخر رازی، ابو عبدالله محمد بن ­عمر، (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث­العربی.
    32. فیض ­کاشانی، محمد محسن بن شاه مرتضی، (1406ق)، الوافی، اصفهان: کتابخانه امام ­امیرالمؤمنین علی(علیه­السّلام).
    33. فیومی، احمد بن محمد، (1428ق)، المصباح المنیر، محقق: محمد، یوسف شیخ، بیروت: المکتبه العصریه.
    34. القرشی، باقر شریف، (1420ق)، النظام التربوی فی الاسلام، قم: دارالکتاب الاسلامی.
    35. قرطبی، محمد بن ­احمد، (1364)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو.
    36. قلعه ­جی، محمد رواس، (1421ق)، الموسوعه الفقهیه المیسَّره، بیروت: دارالنفایس.
    37. کاشانی، ملّا فتح­اللّه، (1336)، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتابفروشی علمی.
    38. کبیر مدنی، سید علیخان بن احمد، (1409ق)، ریاض السالکین فی شرح صحیفه سید الساجدین، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    39. کلینی، محمد بن یعقوب، (1414ق)، الکافی، مصحح: علی­اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    40. مجلسی، محمد باقر، (1403ق)، بحار ­الأنوار ­الجامعه لدرر الاخبار الأئمه­الأطهار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
    41. مجلسی، محمد باقر، (1406ق)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، تحقیق: مهدی رجایی، قم: کتابخانه آیت­الله العظمی مرعشی نجفی.
    42. مصطفوی، حسن، (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    43. مطهری، مرتضی، (1382)، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: صدرا.
    44. مکارم شیرازی، ناصر، (1379)، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم، مدرسه الامام علی بن­ابیطالب(علیه­السّلام).
    45. مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    46. الموسوی­­ الجزائری، نعمه­اللّه بن عبداللّه، (1404ق)، النور المبین فی قصص الأنبیاء و المرسلین، قم: آیت­اللّه مرعشی.
    47. نقی ­پور فر، ولی­اللّه، (1381)، پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن، تهران: اسوه.
    48. هاشمی شاهرودی، محمود، (1437ق)، موسوعه الفقه الاسلامی المقارن، قم: موسسه دایره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(علیهم ­السلام).