واکاوی معنای واژه «شهر» در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده علوم انسانی دانشگاه اراک، ایران.

2 ستاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران، ایران.

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اراک، ایران.

چکیده

واژه «شهر» یکی از مهمترین واژه‌ها در نظام تقویمی قرآن است. واژه ها به عنوان عنصر اصلی کتاب قرآن جایگاه ویژه‌ای در آن دارند؛ لذا واکاوی معنای واژگان قرآنی از مهمترین روش‌های فهم و تفسیر صحیح آیات قرآن است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی درصدد بررسی معنای واژه «شهر» در قرآن برآمده است؛ لذا پس از تبیین معنای لغوی و اصطلاحی، موارد کاربرد این واژه در قرآن عبارتند از: ظرف زمان برای انجام یا ترک کار خاص؛ ابزار اندازه‌گیری با هدف ارزش گذاری پدیده‌ای خاص؛ یکی از ارکان اصلی تقویم؛ بیان قانون تکوینی خداوند در تعداد ماه‌های سال. در موارد نام برده شده، برخی از مصادیق «شهر» در قرآن مشخص و به معنای ماه هلالی است و در مواردی که مصداق معینی ندارد، در ظاهر عرفی و لغوی به معنای ماه هلالی است که به جهت رعایت احتیاط و محاسبه آسان‌تر در عرف، به معنای ماه عددی (30روزه) نیز به کار رفته است. از آنجا که خداوند هدایت و رشد انسان‌ها را وابسته به زمان قرار داده است؛ در پایان برخی از آیات مورد بحث، از تقوا و لزوم توجه به حدود الهی مانند رعایت حدود برخی ماه‌ها و احکام آن، سخن گفته شده است.

کلیدواژه‌ها


The Holy Qur’an.
‘Ayāshī, Muhammad bin Masoud (2001). Tafsīr al-‘Ayāshī. Research by Seyyed Hashim Rasouli Mahalat. Tehran: Al-Maktabah Al-‘Imīya Al-Islamiya. First.
Ali 'Ihyā’ī, Masha Allah (1988). Application of science in Qibla finding (new approach in determining Qibla). Tehran: Amir Kabir. First.
Ālūsī, Mahmoud bin Abdullah (1415 AH). Rūh al-Ma'ānī fī Tafsīr al-Qur’ān al-‘Azīm. Beirut: Dar al-Kutub Al-'Ilmīya. First.
Bahjat Foomani, Mohammad Taghi (2006). Behjat's Jami al-Masā’il. Qom: Office of Ayatollah Bahjat.
Bahjat Foomani, Mohammad Taghi (2007). Bahjat Legal Views. Qom: Office of Ayatollah Bahjat.
Fādil Jawād, Jawād bin Saeed (1986). Masālak Al-Afhām ilā Āyāt Al-AhkĀm. Tehran: Mortazawī. Second.
Fakhr Rāzī, Muhammad bin Omar (1420 AH). Al-Tafsīr al-Kabīr. Beirut: Dar ‘Ihyā’ al-Turāth al-Arabī. Third.
Fayaz, Mohammad Ishaq. (2005). Fayaz's Treatise. Qom: Majlesi. First.
Fayoumī, Ahmad bin Mohammad Moqri (1414 AH). Al-Misbāh al-Munīr fī Gharīb al-Sharh al-Kabīr li Al-Rāfi’ī. Qom: Dar al-Hijra Institute. Second.
Hafnī, Abdul Man'im (2004). Encyclopaedia of the Great Qur'an. Cairo: Madbouli Library. First.
Hashemi Rafsanjani, Akbar et al. (2007). The Commentary of Rahnama. Qom: Boostan-e Ketab. First.
Hassanzadeh Amoli, Hassan (1416 AH). Lessons in knowledge of time and Qibla. Qom: Islamic Publications Office. Fourth.
Himyarī, Nashwān bin Saeed (1420 AH). Shams al-‘Uloom wa Dawā’ Kalām al-Arab min al-Kloom. Beirut: Dar al-Fekr al-Mu'āsir. First.
Huwaizī, Abdul Ali bin Jum'a (1415 AH). Tafsīr Noor al-Thaqalain. Qom: Ismailian. Fourth.
Ibn Arabi, Muhammad bin Abdullah (1404 AH). Ahkām al-Qur’an. Beirut: Dar al-Jabal.
Ibn Āshūr, Mohammad Tāhir (1420 AH). Tafsīr al-Tahrīr wal-Tanwīr. Beirut: Arab History Foundation.
Ibn Fāris, Ahmad bin Fāris bin Zakarīyā (1404 AH). Mu'jam Maqāyīs al-Lugha. Qom: Maktab al-A'lām al-Islāmī.
Ibn Manzoor, Muhammad Ibn Mukrim (1414 AH). Lisān al-Arab. Beirut: Dar al-Fikr. Third.
Jassās, Ahmad bin Ali (1405 AH). Ahkām al-Qur'an. Beirut: Dar ‘Ihyā’ al-Turāth al-Arabi. First.
Javadi Amoli, Abdullah (2008). Interpretation of Tasnim. Qom: Israa’. First.
Jawharī, Ismail bin Hamad (1402 AH). Al-Sihāh. Beirut: Dar al-‘Ilm lil-Malā’īn. First.
Karim, Najib al-Aghar (1425 AH). 'I'jāz al-Qur’an fī Mā Tukhfīh al-Arhām. Beirut: Dar al-Ma'rafa. First.
Khomeini, Ruhollah (2002). Mahshī Tawdīh al-Masā’il. Qom: Islamic Publications Office.
Khomeini, Ruhollah (2004). Tahrīr al-Wasīla. Translated by Ali Islami. Qom: Islamic Publications Office.
Kothari, Abbas (2014). Analytical Dictionary of Wujūh and Nazā’ir in the Qur'an. Qom: Islamic Propagation Office of the Qom Seminary. First.
Kulainī, Abu Ja'far Muhammad bin Yaqub (1401 AH). Al-Kāfī. Researched by Ali Akbar Ghaffari. Beirut: Dar Sa'b and Dar al-Ta'āruf. Fourth.
Makarem Shirazi, Nasser (1426 AH). Nikah Book, Qom: School of Imam Ali bin Abi Talib (as).
Makarem Shirazi, Nasser et al (1992). The Commentary of Nemooneh. Tehran: Dar al-Kutub al-Islami. Tenth.
Malekpour, Iraj (2009). Calendar. Tehran: Daneshnagar. First.
Moulayi, Ali (2011). Examining Verses Related to Physics in the Qur'an. Master's thesis. Faculty of Qur’anic Sciences, Qom.
Mughnīyah, Mohammad Jawād (1990). Al-Tafsīr al-Kāshif. Beirut: Dar al-‘Ilm lil-Malā’īn. Fourth.
Mustafawī, Hassan (1430 AH). Al-Tahqīq fī Kalimāt al-Qur’an al-Karīm. Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiya. Third.
Najafī, Mohammad Hassan (nd). Jawāhir al-Kalam. Beirut: Dar ‘Ihyā’ al-Turāth al-Arabī.
Nezamabadi, Mehdi (2008). The moon and Its Effects on the Earth and Human Life. Qom: Nejabat. First.
Nizām al-'A'raj, Hassan bin Muhammad (1416 AH). Tafsīr Ghareeb Al-Qur'an wa Raghā’ib Al-Furqān. Beirut: Dar al-Kutub Al-‘Ilmīya. First.
Qurashī, Sayed Ali Akbar (1412 AH). Qur’an Dictionary. Tehran: Dar al-Kutub al-Islāmī. Sixth.
Rāghib Esfahānī, Hossein bin Mohammad (1412). Al-Mufradāt. Beirut: Dar al-‘Ilm. First.
Sadeghi Tehrani, Mohammad (1406 AH). Al-Furqan. Qom: Islamic Culture. Second.
Shubair Zanjani, Musa (nd). Nikāh Book, Qom: Ray Pardaz Research Institute.
Tabātabā’ī, Mohammad Hossein (1411 AH). Al-Mīzan. Beirut: Al-A'lamī Press Institute. First.
Tabrisī, Fadl bin Hassan (1993). Al-Jāmi' al-Bayan fī Tafsīr al-Qur'an. Tehran: Nasser Khosrow Publications. Third.
Tayeb, Abdul Hossein (1990). Atyab Al-Bayan. Tehran: Islam. Fourth.
Turayhī, Fakhreddin (1416 AH). Majma' al-Bahrain. Tehran: Mortazawi Bookstore. Third.
Tūsī, Abu Ja'far Mohammad bin Hassan (nd). Al-Tibyān fī Tafsīr al-Qur'an. Research by Ahmad Habib Qusayr al-Āmili. Beirut: Dar ‘Ihyā’ al-Turāth al-Arabī.
Wāsitī Zubaydī, Mohebuddin (1414 AH). Tāj al-‘Arūs min Jawāhir al-Qāmūs. Beirut: Dar al-Fikr.
Zamakhsharī, Abu al-Qāsim Mahmud bin Omar (1417 AH). Al-Fā’iq fī Gharīb al-Hadith. Beirut: Dar al-Kutub Al-‘Ilmīyah.
Zuhailī, Wahaba (1411 AH). Al-Tafsīr Al-Munīr fī Al-Aqeedah, Al-Sharia, and Al-Manhaj. Damascus: Dar al-Fikr. Second.